İnsancıl (Hümanistik) Yaklaşım ve Özellikleri (Benlik Kuramları)

                                      Benlik Kuramları

İnsancıl Yaklaşım: Bu temel yaklaşım değişik adlarla bilinir. Benlik kuramları insancıl yaklaşım ,kendini gerçekleştirme kuralları veya fenomenolojik kuranlar adı altında bilinir.

Hümanistik psikoloji insan davranışlarını yöneten etkenleri açıklarken insanın gelişim gücünü yüksek bir varlık olduğu görüşünü temel bir ilke olarak kabul eder.

İnsanda varolduğunu varsayılan bu güç kendini gerçekleştirme güdüsüdür.

Kendini gerçekleştirme benliğini gerçekleştirme insanın gizil güçlerini kullanması ve geliştirmesi anlamına gelir.

İnsanın gizil güçlerinin donanımı , ne olmaya neyi gerçekleştirmeye elverişli ise süreç içinde o olması demektir.

Bu bakımdan her kişinin gizil güçleri birbirinden farklıdır kendine özgüdür ve bu yüzden gelişme gününde de başka bir özellikte ve kendine özgü olması gerekir.

Elverişli ortamlar ortaya çıktığı zaman bu gizil güç bu psikolojik güzel bir organizmanın kendini gerçekleştirmesine doğru bir süreç izleyecektir.

Gelişme ,ilerleme kendini açma isteği İnsanın organizmasının temel nitelikleridir.

Kendini gerçekleştirme aslında benlik kavramının gerçekleşmesidir.

Değerli ve önemli olma isteği kendini gerçekleştirmenin temel itici gücüdür.
Topses 2003

                    İnsancıl psikolojinin temel ilkeleri şöyle sıralanabilir.

1.İnsanın doğası iyidir insan uyumlu akılcı ve iyiye yönelik bir varlıktır. İnsan doğası değişmez ve Yok olmaz engelleyici ya da geriletici ortamlarda bu olumlu nitelikler gerileme eğilimi gösterseler bile asla tümüyle yok olmazlar, olumlu koşullarda yeniden ortaya çıkabilirler.

2.Davranış iç ve dış çevreden uyarıcılara değil , uyarıcıların algılanan biçimine yönelik tepkilerin bütünüdür. Başka bir söylemle insan belirli uyarımlara karşı kendi öznel algılama alanına uygun biçimde tepki de bulunmaktadır.

3.İnsanda yaşantıları düzenleyen bütünleştiren ve tepkilerini belirleyen bir benlik kavramı vardır.
Benlik ise bireyin öznel yanıdır. Bir kimsenin benlik kavramı başkalarının onun üzerindeki görüşlerini yansıtır.

4.Gelişme ve kendini gerçekleştirme güdüsü organizmanın temel güdüsüdür.

5.Özü gerçekleştirme genel gelişme düzeyinin üst düzeydeki görünümüdür.
Maslow’un insanın gizil güçlerini kullanması, gerçekleştirmesi olarak tanımlamak istediği özür gerçekleştirmek kavramı bir kimsenin olmaya gerçekleştirmeye yönelimli gizil güçlerini gerçekleştirmesi olarak yorumlanmaktadır.

6.İnsanda var olduğu varsayılan düşmanlık, kıskançlık ya da saldırganlık gibi insan doğasına özgü tepkiler değil ,sevgi ve güvenlik gibi temel isteklerin engellenmesi ya da yok sayılması sonucu ortaya çıkan tepkiler olarak kabul edilir.

7.İnsan ayrıca kendini yönetme ,kendine yön verme ve denetleme gücüne ve gizil güçlerine sahiptir. Olanaklar tanındığı zaman ve seçme özgürlüğü sağlandığında kişi iyi doğruyu ve gelişmeye götüren davranışları seçer. Olumsuz eğilimlerini yapıcı bir biçimde geliştirir.

Erden ve Akman 2004 top ses 2003 Kuzgun 1999 Yeşilyaprak 2002

Benlik kavramı çok genel olarak kişinin kendisini algılayış biçimidir.

Kişinin kendi görüşüne göre özelliklerinin , yeteneklerinin duygu düşünce inanç ve tutumlarının dinamik bir görüntüsü olarak tanımlanabilecek benlik kavramı doğuştan başlayan bir süreç içinde yavaş yavaş biçimlenmektedir.

Benlik kavramının dinamik bir yapıya sahip olması geçirilen yaşantılara bağlı olarak kişinin benlik kavramında değişmeler olabileceğini ifade etmektedir.

Benlik kavramının 4 boyutu mevcuttur

1- akademik

2- sosyal

3- duygusal

4- bedensel

1-) Akademik boyutu:  Zihinsel etkinlikleri ile ilgilidir. Zihinsel gelişim bireyin kendisine inanmasında ve güvenmesin de büyük önem taşır. Akademik benlik kavramının olumlu olması için öğrencileri potansiyellerini ortaya koyma fırsatı verilmelidir.

2-)Sosyal boyut:  Sosyal boyutu bireyin diğer insanlarla ve gruplarla ilişkisi ile ilgilidir. Girişkenlik ,sağlıklı ilişkiler başlatmak ve yürütmek iletişim becerileri ve etkileşim uyum yapma ve liderlik bu boyut ile ilgilidir.

3-) Duygusal boyut: Kendisini tanıma duygularına, yönetebilme bir amaca yönelik bilme ve odaklanabilme , empati ve ilişkileri sürdürebilmeleri içerir.

4-)Bedensel boyut: Fiziksel olarak kendini güzel veya yakışıklı  hissetme ve fiziksel yeteneklerle
ilgilidir. Kuzgun  1999

Benlik kavramı geliştirebilmesi için bu dört boyuttan birlikte düşünmesi gerekir. Bunlardan biri veya birkaçı ihmal edildiği zaman benlik gelişimi olumsuz yönde etkileyecektir. Benlik kavramı, Benlik imgesi , ideal benlik ve öz saygı gibi üç alanda gelişme göstermektedir. Benlik kavramı bir anlamda bireyin kendi beni'nin başka bir deyişle kendi kimliğini farkına varmasıdır.

Burada benlik imgesi bireyin ne olduğunu. İdeal benlik bireyin olmayı arzu ettiği benini.  Özsaygısı ise bireyin ne oldu ile ne olmak istediği arasındaki farka ilişkin bireyin duygularını gösterir.

Benlik imgesi: Benlik imgesi bireyin sahip olduğu zihinsel ve fiziksel özelliklerinin farkında olmasıdır.  Bu da ailede anne -babanın çocuğa ilişkin sözlü ya da sözel olmayan tavırlarıyla oluşmaya başlar. Çocuğun ailede sevilip sevilmemesi zeki ve akıllı olarak ya da aptal olarak görülmesi hep onun kendisine ilişkin bir İmge oluşturmasına etki edecektir.

Çocuğun zamanda sahip olduğu özelliklerin farkına daha iyi varmasıyla bu süreç yani benlik imgesinin oluşumu hız kazanacaktır.  Kuzgun 99

İdeal benlik kavramı: Benlik kavramının ikinci boyutu olan ideal benlik kavramını (Pişkin) ,benlik imajının gelişimi ile açıklar. Çocuk yavaş yavaş sahip olması gereken ideal özelliklerinin neler olduğunu öğrenir.

Bu ideal davranışlar becerileri ve özellikler genellikle içinde yaşanan toplum tarafından değerli kabul edilir ve standartları belirtir.
Benlik imgesinin gelişim süreci ailede başlamakla birlikte bu süre çocuğun okula gitmesi ile hız kazanan bir süreçtir.

Özsaygı yani benlik saygısı: Özsaygı bireyin Benlik imgesi ile ideal benliği arasındaki farkı değerlendirmesidir.
Yani bireyin kendisini nasıl algıladığı ile olmak istediği beğendiği arasındaki fark bize o bireyin özsaygısı düzeyini verir.
Bu süreçte bireyi bu farkı nasıl değerlendirdiği ve bu farkın onun duygusal dünyasının nasıl etkiledi önemlidir.  Kuzgun 99

Özsaygısı yüksek bireyin özellikleri

Kendisi ile uyum içinde yaşar

Kendi yetenekleri hakkında gerçekçi düşünebilir

Değişime açıktır
Kendine yaşama ve var olma hakkını tanır

Yeteneklerini serbestçe kullanabilir

Girişimci atak ve kendine güvenilirdir

Yeni şeyler öğrenmeye meraklıdır.

Öz saygısı düşük bireylerin özellikleri

Duygularını açık ve serbest şekilde getiremezler

Gerçek kimliklerini ortaya koymaktan korkarlar

Kendilerinden pek hoşnut değildirler

Kendilerini değersiz görüntüler

Risk almaktan korkarlar

Yaptığı iyi şeylerin küçümserler

Kendini aşmak için aşırı bir ihtiyaç duyarlar
Doğallıktan yoksundurlar

sevgiyle kalın...