Türk tarihinde ilk kez içinde Türk adı geçen ve ulusal egemenlik ilkesine dayanan bir meclis açılmıştır 23 Nisan 1920
Hatırlayalım: TBMM'nin açılmasına ortam hazırlayan gelişme Son Osmanlı Mebusan Meclisi'nin kapatılmasıdır.
TBMM kimlerden oluşmaktaydı?
1. dönem TBMM üyeleri şunlardır.
Yeni seçilen miletvekilleri
Osmanlo mebusan meclisi üyeleri olmak üzere iki grup tarafından oluşmaktadır.
Düşünelim: kapatılan Mebusan Meclisi üyelerinin TBMM'ye kabul edilmesi ulusal iradeye saygılı olduğunu gösterir.
1.TBMM'nin özellikleri kurucu bir meclistir geçici değil sürekli bir meclistir.
Vatanın kurtuluşuna amaçladığı için idealist bir meclistir ulusal egemenliğe dayalı bir yönetimi amaçladığı için ihtilalci bir meclistir.
Azınlıklara temsil Hakkı vermediği Türklerin çoğunlukta oldukları belgelerin kurtarılmasını amaçladığı ve Vatanın her tarafından gelen vekillerden oluştuğu için ulusalcıdir.
Yasama, yürütme ve yargı yetkilerini üzerine aldığı için olağanüstü yetkilere sahip bir meclistir
Güçler birliği esasına bağlıdır.
Meclis hükümeti sisteminin benimsemiştir.
Siyasi partilere yer vermemiştir üyelerini seçimle belirledi için demokratiktir.
Kurtuluş Savaşı'nı başarıyla sonuçlandırmış Lozan barış görüşmelerine başlatılmıştır gerçekleştirdiği ilk inkılap saltanatın kaldırılmasıdır.
24 Nisan 1920 de kabul edilen önerge maddeleri ve yorumları
madde Hükümet kurmak gereklidir geçici kaydıyla bir hükümet reisi tanımak veya padişah Kaymakamı atamak doğru değildir.
yorum meclisin alacağı kararlarda bağımsız olması gerekliliği vurgulanmıştır meclisin sürekli ve devamlı olacağı belirtilmiştir.
madde mecliste toplanmış ulusal iradeyi vatanın geleceğini hakim kılmak temel ilkedir TBMM'nin üstünde bir güç yoktur.
Yorum İstanbul hükümeti ve saltanat makamı yok sayılmıştır.
madde TBMM Yasama ve yürütme yetkisine sahiptir meclis içinden oluşacak bir heyet
vekilleri adıyla Yürütme yetkisi ile görevlendirilecektir meclis başkanı bu heyetinde başkanıdır.
yorum İlk TBMM Savaş koşullarında hızlı karar alıp uygulamak amacıyla güçler birliği ilkesini kabul etmiştir Ayrıca Bakanlar Kurulu üyelerinin meclis tarafından seçilmesini öngören hükümet sistemini benimsemiştir.
madde padişah ve halifenin durumu içinde bulunduğu Baskıdan kurtulduktan sonra meclis tarafından belirlenecektir.
yorum meclis padişah ve halifeye karşı güçlendirilmiştir Ayrıca Saltanat yanlılarının tepkisi engellenmeye çalışılmıştır.
1.TBMM meydana getiren gruplar ise şunlardır
1.grup
müdafaa-i hukuk grubu
2.grup
Tenasüt grubu
İstiklal grubu
halk zümresi grubu
ıslahat grubu
1.TBMM'ye karşı çıkan ayaklanmalar
1.Doğrudan İstanbul hükümeti tarafından çıkarılmış olan ayaklanmalar.
A) Anzavur Ayaklanması
B) Kuvayi inzibatiye yani halifelik ordusu ayaklanmasıdır.
İstanbul hükümeti ile itilaf devletlerinin çıkardığı ayaklanmalar
A) Bolu Düzce Hendek Adapazarı ayaklanmaları
B) Yozgat Ayaklanması
C) Afyon Çopur Musa ayaklanması
D) Konya Delibaş Mehmet ayaklanması
E) Urfa milli aşireti ayaklanması
F) Koçgiri ayaklanması
G) Şeyh Eşref ayaklanması
H) Cemil Çeto Ayaklanması
Azınlıkların çıkarmış olduğu ayaklanmalar
A) Doğu Anadolu'da Ermeni ayaklanması
B) Karadeniz'de Pontus Rum ayaklanması
C) Batı Anadolu'da Rum Ayaklanması
Kuvayi milliyecilerin çıkardığı ayaklanmalar
A)Çerkez Ethem ayaklanması
B)Demirci Mehmet Efe ayaklanması
Ayaklanmaların nedenleri
1.Mondros Ateşkes Anlaşması gereğince Osmanlı ordusunun terhis edilmiş olması.
2.İstanbul hükümeti ve işgal kuvvetlerinin Anadolu halkını Milli Mücadele'ye karşı kışkırtması.
3.savaştan bıkan halkın askere çağrılma emrine baş kaldırmış olması.
4.Kuvayi Milliye Birlikleri'nin halka kötü davranması
5.toplum içindeki siyasal ve dinsel tutuculuk
6.bölgesel bağımsızlık istekleri
7.İngilizlerin boğazların iki tarafında da Tampon bölge oluşturmak istemeleri.
8.asker kaçaklarının otorite boşluğundan yararlanmak istemeleri.
9.bazı Kuvayi Milliye Birlikleri'nin düzenli orduya katılmak istememeleri.
Ayaklanmaların sonuçları
olumsuz sonuçları:
Kurtuluş Savaşı uzadı
milli mücadelenin kazanılması gecikti
Yunanlılar Anadolu'da ilerleme fırsatı buldu
boş yere Kardeş kanı döküldü
ayaklanmaların olumlu sonuçları:
TBMM'nin gücü ve otoritesi arttı
vergi ve asker alımları kolaylaştı
düzenli ordunun kurulması hızlandı.
TBMM'nin ayaklanmalara karşı almış olduğu önlemler hıyanet-i Vataniye Kanunu çıkarıldı İstiklal Mahkemeleri kuruldu İstanbul hükümeti ile tüm ilişkiler kesilerek İstanbul'dan gelen evraklar geri gönderilip İstanbul hükümetinin yaptığı her türlü iş yok sayıldı.
Düzenli ordu kurularak Kuvayi Milliye birlikleri kaldırıldı İstanbul Hükümeti'nin çıkardığı fetvaya karşılık Ankara müftüsü Rıfat Börekçi tarafından karşı fetva yazılarak milli mücadelenin haklılığını halka duyuruldu milletvekillerinden oluşan nasihat heyetleri oluşturuldu.
Bilgilendirelim: İstiklal Mahkemeleri'nin özellikleri
11 Eylül 1920 de kabul edilen firariler hakkında kanun ile kurulmuşlardır
TBMM'ye yargı yetkisini vermiştir
üyeleri TBMM milletvekilleri içerisinde seçilmiştir
kararlarının temyizi yoktur.
