Çocuk Gelişiminde Anne Baba Tutum Çeşitleri Nelerdir ?

                                Çocuk Gelişiminde Anne Baba Tutumları

Huzurlu ,mutlu, uyumlu ,sevginin paylaşıldığı ,i nsanların birbirine ,düşünce ve haklarına saygı 

gösterdiği , kişilerin görüşlerini açıklamada herhangi bir baskıyla karşılaşmadığı sağlıklı aile 

ortamlarında büyüyen çocuklar , gelecek yıllarda dengeli , başkalarının haklarına saygılı ve Özerk

birer kişilik olurlar. Sevgilerini belirtme konusunda herhangi bir problemle karşılaşmazlar.

Çocuklar hayatlarında ilk bilgilerini elbetteki ailelerinde alırlar. Neyin doğru , neyin yanlış olduğu 

konusunda kendi tecrübeleri ve yaşam deneyimleri , gelişimsel düzeyleri onlara yol gösteren

seviyede olmadığı için anne babanın görüşlerini kılavuz olarak edinirler.  Erkek çocuklar genellikle 

babasının tuttuğu takımı tutar , onun yaptığı davranışları yapmaya çalışır.

Kız çocuğu ise model olarak anneyi alır. Annenin davranış ve tutumlarını gözlemler ona göre 

davranır.

Çocuk özellikle okul öncesi dönemlerdeki davranışlarını ,öğrenmelerini, tecrübelerinin tamamını 

aileden alır ve ailesini yansıtır. Aile de ; çocuğun kişiliğine ,davranışlarına , tutumlarına bakarak 

ona göre engellemeler ve değerler geliştirir.

Bu şekilde anne baba tutumları ortaya çıkar. Bu tutmları 6 başlık altında inceleyebiliriz.

 Şimdianne baba tutumlarının kısaca açıklayalım.

1.Otoriter ya da yetkeci anne baba tutumu: Bu tür ailelerde çocuğu anlamaya çalışmak söz

 konusu değildir. Onu eleştirerek ,yargılayarak çocuğun istek ve ihtiyaçlarını dikkate almadan 

emir ve yasaklar yoluyla zaman zaman da dayakla katı bir şekilde çocuğu disipline etmeye 

çalışırlar.

Bu tür ailelerde genellikle tek yönlü bir iletişim söz konusudur. Çünkü Sadece emir ve yasaklar 

mevcuttur. Bu ebeveynler çocuğa oldukça sert ve soğuk davranır. sık sık cezaya başvurulur.

Utandırma ,ayıplama ,aşağılama ve dalga geçme gibi metotlar eğitimde kullanılmaya çalışır.

Burada baskı altında tutulan çocuk ise kendi duygu ve düşüncelerini ifade etmekten çekinir ,

pasif ,ürkek ve korkak bir kişilik olur. Kendisini cezalandıran anne babasına karşı öfke nefret 

duyabilir. Sık sık dayak yiyen çocukta özgüven gelişim sorunu meydana gelir. Düşük benlik 

saygısı gösterir. Otoriter tutum ve çocuğun en önemli ihtiyacı olan koşulsuz Sevgi ihtiyacını 

giderilememesi ne , belki de değişik şekillerde ömür boyu sürebilecek kişisel duygusal problemler 

ortaya çıkmasına sebep olabilir.

2. Aşırı koruyucu tutum:  Bazı anne babalar, çocukları biraz büyüyüp kendi başlarına bir şeyler 

yapabilecek duruma gelseler dahi sanki çocuğu etraflarındaki herşeyden korurcasına ,çocuğun 

kendi başına bir şey yapmasına engel olmaktadırlar. Çocuğun henüz birçok şeyi yapabileceği 

konusunda endişelerinden dolayı çocuğu sürekli koruma altına alır ve üzerine aşırı düşerler.

Çocuklarının ağlamasına dayanamazlar , yanlarında uzaklaşmasına asla izin vermez ve tahammül 

edemezler. Bu tür aileler çocuklarını çok sık doktora götürürler ve evin dışında oynarken dahi 

çocukları gizliden gözetim altında tutarlar. Balkondan yada pencereden sürekli onu gözlemlerler.
 
Çocuğun kendi başına yemek yemesine izin vermez, çocuğun yemeğini kendileri yedirir.

Çocuk , soyunurken yada giyinirken bu işi kendileri yaparlar çocuğun soyunup giyinmesini izin 

vermezler.
 
Aslında bu ailelerin çocuklarına verdiği mesaj şudur "sen yapamazsın." Bu tür çocuklar gelecekte 

paylaşmayı bilmeyen ,arkadaş edinemeyen ,yardımlaşma duygusu gelişmeyen birer birey olarak 

karşımıza çıkarlar. Çocuk ileriki yaşlarda yapması gerekenler konusunda sorumluluk almak yerine 

sürekli başkalarının yardımlarını bekler.

Bu çocuklar yetişkinlik çağına geldikleri zaman ise aileden uzaklaşma durumunda, okula gitmek 

gibi ya da askerlik gibi durumlarda çok büyük sıkıntılar ve huzursuzluklar yaşayankişilerdir.

3. İzin verici gevşek aile tutumu: Bu otoriter ve aşırı koruyucu tutumun bazı açılardan tersi 

bazı durumlarda ise onlar kadar olumsuz ve çocuğun kişisel gelişimi konusunda oldukça zarar 

verici bir tutum türüdür. Çocuk dilediği gibi davranır. Ailenin kendi üzerindeki denetimine hiçbir 

şekilde izin vermez.
 
İzin verici aile türünde ,çocuğa hiçbir şekilde sınır konmaz. Çocuğun yatma saati ,yapacağı

faaliyetleri , nasıl davranacağı konusunda aile hiçbir şekilde çocuğu kısıtlamaz. Aileler böyle 

davranarak çocuklarının özgürlüklerini kısıtlamadıklarının ve onların bağımsızlıklarını teşvik 

ettiklerinin düşünmektedirler.  Oysa çocuklar hayatta sınırlar olduğunu ve sosyal gerçek hayatta 

bazı kurallar olduğunu öğrenmek zorundadır. Aksi durumda çocuklar bencil ,şımarık sorumsuz 

ve kendi başına , kendi istedikleri gibi davranan birer kişilik olarak gelişirler.

Bu tür ailelerde yetişen çocuklar rollerini hak ve sorumluluklarını öğrenememektedirler.

Bu çocuklar başkalarının haklarına saygı göstermeyen ve işbirliği davranışına yatkın olmayan 

çocuk tipleridir ve arkadaşları arasında pek sevilmezler ortamlarda dışlanan kişilerdir.

4.Tutarsız anne baba tutumları: Bu tür tutumlar en sık görülen kusurlu anne baba tutumlarıdır.

Anne ve baba çocuğuna farklı şekillerde davranırlar. Birisinin hayır dediğini diğeri kolaylıkla evet

diyebilmektedir. Bazen de anne ve baba aynı davranışa değişik zamanlarda değişik tepkiler 

verebilmektedirler. Ayrıca çocuk eğitimi konusunda anne ve baba değişik görüşler 

paylaşmaktadırlar bir gün görmezlikten gelinen bir davranış , başka bir gün aynı şekildeki 

davranış cezalandırılabilme ektedir.

Bu tür ortamlarda yetişen çocuklar anne ve babasının hangi davranışlara hangi tepkiyi 

gösterebileceklerini hiçbir şekilde önceden bilemezler. Onun için anne ya da babalarının neşeli 

ya da öfkeli olma durumlarına göre , yani anne babanın ruh durumlarına göre davranırlar.

5.Mükemmeliyetçi (yetkinci) tutum: bazı ailelerde anne babalar çocuklarının toplumda üst

seviyelere gelmelerini toplum içerisinde parmakla gösterilmeleri ne isterler.

Bu tür anne babalar , çocukluk dönemlerinde genellikle zor şartlarda büyümüş ve sonra da iyi 

statü ve ekonomik seviyeye gelmiş, rekabetçi ,kıyaslayıcı bir çevrede bulunan anne babalardır.

Bazıları kendilerinin isteyip de kimi engeller yüzünden başaramadıkları şeyleri çocuklarının

başarması konusunda her şeyi yaparlar. Burada önemli olan çocuğun beklenti ya da isteğin değil,

anne ya da babanın beklentisi ve isteğidir.

Mükemmeliyetçi anne babalar çocuklarını kurstan kursa yollarlar. Bu tür ailelerde çocuklar 

başlarını dersten kaldıramazlar. Çünkü mükemmel olmak zorundalar. Burada Önemli olan onların 

beklenti istekleri değildir yukarıda söylediğimiz gibi ailenin beklentisi önemlidir.

Bu tür anne babaları memnun etmek oldukça zordur. Sık sık çocuklarını başka çocuklarla 

karşılaştırırlar ve çocuklarına önerdikleri faaliyeti çocuk ilgi göstermediği durumlarda modelleri

çok bozulur. Çocukların neyi giyeceğini ,nerede dolaşacağını ,hatta kiminle arkadaşlık edeceğine

sürekli müdahale eder , çocuklarının arkadaşlarını kendileri seçmek isterler ve sürekli eleştirel

bir tavır içerisindedirler.

6.Demokratik anne baba tutumu: Bu tutum tarzı , anne baba tutumları arasındaki en sağlıklı 

olan tutum şeklidir. Bu tutum çocuğa koşulsuz sevgi veren , çocuğun bağımsızlığını ve 

bireyselliğini destekleyen, hoşgörülü ,onunla birlikte nitelikli zaman geçirebilen bir yaklaşım 

türüdür. Bu yaklaşımda Dayağa ,baskıya ya da zorbalığa ,yargılamaya ve çocuğu küçük 

düşürmeye asla yoktur. Bu tür evlerde kurallar belirlidir. Hangi kuralların niçin konulduğu iletişim 

yoluyla çocuğa belirtilmiştir. Yani çocuk neyi niçin yapmadığının farkındadır.

Demokratik tür ailelerde en önemlisi de herkesin kurallara uyuyor olmasıdır. Yani kurallar sadece

çocuk için değildir. Herhangi bir karar alınırken çocuğun fikrine başvurulur. Çocuk ile sürekli 

bir iletişim söz konusudur ve evin içinde bazı durumlarda çocuğa küçük sorumluluklar verilir 

çocuğun yapmış olduğum her türlü olumlu davranış ve takdir edilir. Bu şekilde çocuğun 

özgüveni demokratik yapısı ve olumlu kişiliği gelişir.

Sevgiyle kalın.... 

Denetim odağı ve cinsiyet rolü başlıklı konu sonraki yazımızda olacaktır.