Türkiye'nin Akarsuları ,Türkiye'de Görülen Akarsu Aşındırmasının Şekilleri, Türkiye'de Görülen Akarsu Birikim Şekilleri

TÜRKİYE’NİN PLATOLARI

Akarsular tarafından yarılmış yüksek düzlüklere Plato denir. Ülkemizde Plato bakımından oldukça zengindir. Çünkü III. zamanda dış kuvvetler tarafından güzel düzleştirilen araziler (peneplen) IV. zamanın başlarında topraktan yükselmeye uğramış en yüksek düzlükler oluşmuştur . Ükemizdeki platolar yükseltisi genel olarak doğuya doğru artar.

Türkiye'nin başlıca platoları şunlardır.

 İç Anadoluda; Cihanbeyli Haymana Bozok Uzunyayla platoları bulunur ülkemizde Plato açısından en zengin bölgedir 12 tane plato vardır Bu bölgedeki platolarda sulama sorunu vardır nüfus yoğunluğu oldukça azdır genelde tahıl Tarımı ve küçükbaş hayvancılık yapılır.

Doğu Anadoluda; Erzurum Kars ve Ardahan platoları bulunur. Türkiye'nin en yüksek platolardır volkanik oluşumlu dururlar. Yazları yağışlı geçer büyük baş mera hayvancılığı yaygın olarak yapılır.

Akdeniz'de Teke ve Taşeli platoları bulunur karstik platolar su sorunu nedeniyle tarım fazla yapılamaz Türkiye'nin en az nüfuslu alanlarındandır.

Marmara'da Çatalca Kocaeli platoları bulunur Türkiye'nin en alçak sanayinin nüfus miktarı ve yoğunluğunun en fazla olduğu platolardır.

Güneydoğu Anadolu'da Gaziantep Şanlıurfa Diyarbakır ve Adıyaman platoları bulunur bu bölgede platolar İç Anadolu platolarında benzer özellikler gösterir Gaziantep Platosu çevresinde  Akdeniz iklim özellikleri görülmektedir.

Ege'de Yazılıkaya platosu vardır.  (Ancak bu Platon'un bir bölümü de İç Anadolu Bölgesi'nde yer almaktadır.)

Türkiye'nin Akarsuları

 Herhangi bir kaynakla beslenen ve bir yatak içinde sürekli akış bulunan sulara Akarsu denir.

Doğduğu yere kaynak döküldüğü yere ağız kaynağı ile ağızı arasında kalan kısma çığır denir.

Türkiye'de ve dünyada yeryüzünün şekillenmesinde en etkili dış kuvvet akarsulardır.

Yurdumuzun yüksek ve engebeli olması akarsularımızın aşındırma ve biriktirme faaliyetlerinin fazla olmasının nedenidir.

Türkiye'de görülen Akarsu aşındırmasının şekilleri

1. Vadi: Akarsular tarafından yarılmış sürekli inişi olan çukurluklar Çentik vadi Kanyon vadi boğaz Vadi gibi türleri vardır.

2. Menderes: Akarsuyun yatak eğimin azaldığı yerlerde büklümler çizerek akmasıdır hem aşındırma hem de biriktirme şeklidir en çok Ege akarsularında görülür.

3. Dev kazanı: Daha çok Akdeniz ve Karadeniz bölgelerinde görülür akarsuların Şelale yaparak akmasıyla açtığı oyunlardır Manavgat Tortum güzel örnekleridir.



  

4. Kırgıbayır En çok İç Anadolu'da görülür Sen sularının oluşturduğu pürüzlü yüzeyler nedir.
  

5. Peribacası: Volkanik arazilerde Akarsu aşındırması ile oluşan şekillerdir ülkemizin en yaygın İç Anadolu Bölgesi'nde görülür Kapadokya yöresi özellikle Peri bacalarıyla doludur.

   

6. Peneplen: Yontukdüz ü Akarsu aşındırmasının en son aşamasıdır düzleştirilerek deniz seviyesine yaklaşmış arazidir ülkemizde sadece Marmara Bölgesi'nde rastlanır.

  

 
Türkiye'de görülen Akarsu birikim şekilleri

1. Delta: Akarsuların denize doldurmasıyla oluşturduğu şekiller bir Çukurova Bafa gibi.

2. Birikinti konisi: yamaçlardan inen akarsuların Dağın eteğine yaptığı birikintilerdir.

3. Dağ eteği ovası: Bursa Ovası'nda olduğu gibi birikinti konilerinin birleşmesiyle meydana gelir.

4. Dağ içi Ovası: Doğu Anadolu'da yer alan Erzincan Pasinler Erzurum Malatya Elazığ Bingöl Muş ovaları bu oluşuma örnek olan ovalardır dağlar arasındaki çöküntü alanlarında akarsuların yaptığı biriktirmeler ile oluşan ovalardır.
5. Irmak adası: akarsuyun yatak öneminin azaldığı yerlerde yatak içerisinde oluşan adacıklara Irmak adası denir.

DİKKAT: Akarsularda yatak eğiminin arttığı yerlerde aşındırma yatak deyiminin azaldığı yerlerde ise biriktirme şekilleri meydana gelir.