divan edebiyatı nazım biçimleri etiketine sahip kayıtlar gösteriliyor. Tüm kayıtları göster
divan edebiyatı nazım biçimleri etiketine sahip kayıtlar gösteriliyor. Tüm kayıtları göster

6 Mart 2016 Pazar

Divan Edebiyatı Nazım Biçimleri ve Özellikleri, Edebiyat LYS Hazırlık Notları



DİVAN EDEBİYATI NAZIM BİÇİMLERİ
A) beyitlerle kurulanlar
GAZEL: 

  • Özellikle Aşk, güzellik, şarap ve kadın konularında yazılmış belirli biçimlerdeki şiirleri denir.
  •  Lirik şiirlerdir.
  • Beyit sayısı genellikle 5  - 15 arasında değişir.
  • aa/ba  biçiminde uyaklanır.
  • Aruz ölçüsüyle yazılır.
  • Güzelin ilk beyti Mutlaka kendi arasında uyaklı olur. Bu ilk beyit matla son beyiti ise Makta yani taç adı verilir.
  • Bir gazelin en güzel beytine Beyt-ül gazel denir.
  • Beyitleri arasında anlam birliği bulunan gazele yek - ahenk, aynı güç ve güzellikte beyitlerden oluşan gazellere de Yek Avaz gazel adı verilir.
  • İlk beyiti dışındaki beyitlerinde hiç uyak bulunan gazellere musammat gazel denir.


KASİDE:
Din ve devlet büyüklerini övmek amacıyla belirli kurallar içinde yazılan uzun şiirlerdir.
En az 33 en çok 99 beyitten meydana gelir.
Kaside’nin en güzel beytine Beyt-ül kaside ,şairin mahlasının bulunduğu beyte Taç beyit adı verilir.
Gazel gibi uyaklanır.

Kasidenin Bölümleri

Nesip (teşbib):  Başlangıç tasvir bölümüdür. Şair bu bölümde esas konunun dışında başka bir konuda söz eder.

Girizgah:Tek beyitlik bölümdür.  Bu bölümde asıl konuya geçmek için hazırlık yapılır.

Methiye: Kasidenin en önemli bölümüdür.  Kasidenin ana konusunu burada ele alınır. Övgü bölümüdür.

Fahriye: Şairin kendisini övdüğü bölümdür.

Tegazzül (gazel bölümü): Bu bölümün her kasidede bulunması zorunlu değildir. Kasidenin genel uyak düzeni ve ölçüsüne uygun bir gazel kaside yerleştirilir.

Taç: Şairin adı geçer kek beyittir.

Dua:  Şair yazdığı için Tanrıya dua eder.

Konularına göre kaside

Tevhit: Tanrının birliğini anlatan şiirlerdir.
Münacaat: Tanrıya yakarışları anlatan şiirlere denir.
 Naat: Hazreti Muhammed'i övmek için yazılan şiirlere denir.
Methiye:  Bir kimseyi övmek için yazılan şiirlerdir.
Hicriye: Bir kimseyi yada aksaklıkları girmek için yazılan şiirlerdir.
Mersiye: Ölen bir padişah ya da devlet büyüğünün kaybından duyulan acıyı anlatan ağıt şiirleridir.


MESNEVİ:

  • Her beyti kendi içinde uyaklı uzun nazım biçimidir.
  • Bir anlamda divan edebiyatında manzum hikayelerin yazıldığı bir biçim olarak da tanımlayabiliriz.
  • Mesneviler aşk, din ve Tasavvuf, ahlak, savaş ve kahramanlık bir şehri ve şehrin güzellikleri gibi türlü konularda yazılmıştır.
  • Her beyit kendi arasında uyaklıdır, beyit sınırı yoktur.
  • Beyitler arasında konu bütünlüğü vardır.
  • Aruzun kısa kalıplarıyla yazılır.
  • Bir şairin beş Mesnevi'den oluşan yaptığına “hamse” denir.


KITA:

  • Yalnız ikinci ve dördüncü dizeleri birbirleriyle uyaklı ,iki beyitlik nazım biçimidir.
  • abac  biçiminde uyaklanır.
  • Beyitler arasında anlam Birliği bulunur.
  • Düşünce, nükte, yergi gibi konular işlenir.


MÜSTEZAT:


  • Gazelin özel bir biçimine denir.
  • Uzun dizeleri kısa bir dize eklenerek yazılır.
  • İç içe girmiş iki gazeli andırır.
  • Kısa dizelere “ziyade” adı verilir.