Piaget zihinsel gelişim aşamalarını aşağıda listelenen 4 dönemde incelemiştir.
1-Duyu hareket (duyusal motor dönemi) 02- yaş
2-İşlem
öncesi dönem 3 -7 yaş
3-Somut
işlemler dönemi 7 -11 yaş
4-Soyut
işlemler dönemi 11 -18 yaş
Piaget'e
göre bu gelişim sürecinde dönemlerin sırası değişmez. Gelişim dönemlerinde
bireysel farklar vardır. Dönemler arasında hiyerarşi vardır her dönem kendinden
önceki dönemin özelliklerine sahiptir her dönemin kendine özgü gelişim
özellikleri vardır.
1-) Duyu hareket dönemi
Zihin gelişiminde ilk dönem yaklaşık olarak 0- 3 yaşları arasında yaşanır.
Bu dönemde bebek yakın çevresinde bulunan çeşitli uyarıcıları kendince algılar.
Birçok hareketi önce refleks düzeyinde sonra rastlantısal ve tekil olarak daha sonrada ise ulaşmak istediği bazı amaçlara doğru eşgüdümle gerek tekrarlar. Böylelikle gerek kendi bedeni gerekse çevresindeki nesne ve durumlara ilişkin bazı temel bilgileri edinir. Yani bu dönemde bebeğin zihinsel etkinlikleri duyusal uyarıcılar refleksler ve basit hareketlerle sınırlıdır.
Piaget duyu hareket dönemini 6 alt devreye ayırmıştır.
1-) Duyu hareket dönemi
Zihin gelişiminde ilk dönem yaklaşık olarak 0- 3 yaşları arasında yaşanır.
Bu dönemde bebek yakın çevresinde bulunan çeşitli uyarıcıları kendince algılar.
Birçok hareketi önce refleks düzeyinde sonra rastlantısal ve tekil olarak daha sonrada ise ulaşmak istediği bazı amaçlara doğru eşgüdümle gerek tekrarlar. Böylelikle gerek kendi bedeni gerekse çevresindeki nesne ve durumlara ilişkin bazı temel bilgileri edinir. Yani bu dönemde bebeğin zihinsel etkinlikleri duyusal uyarıcılar refleksler ve basit hareketlerle sınırlıdır.
Piaget duyu hareket dönemini 6 alt devreye ayırmıştır.
Bu evreler:
Refleksler
aşaması 0- 1 ay
Birincil
döngüler tepkiler ve alışkanlıklar aşaması 1-4 ay
İkinci
döngüsel tepkiler aşaması 4-8 ay
İkinci
döngüsel tepkilerin koordinasyonu ve amaca yönelik davranışlar aşaması 8-12 ay
Üçüncü döngüsel tepkiler yenilikler
ve merak aşaması 12-18 ay
Zihinsel
kombinasyonlar ve problem çözme aşaması 18-24 ay ve sonrası
2-)İşlem Öncesi Dönem 3 ile 7 yaşlar arasında kapsayan dönemdir.
Piaget işlem kavramını mantıksal düşünme kavramı ile eşdeğer kabul eder.
Bu nedenle Bu döneme mantıksal düşünme öncesi dönem denilmesi de mümkündür.
Bu dönemdeki çocukların yetişkinlerden farklı kendilerine özgü bir düşünme ve akıl yürütme biçimleri vardır.
Piaget işlem öncesi dönemi sembolik fonksiyon aşaması 3- 4 yaş ile sezgisel dönem aşaması 5-7 yaş olarak 2 aşamaya ayırarak ele alıp inceler.
a.Sembolik fonksiyon evresi: 3-4 yaş sembolik fonksiyon aşamada 3-4 yaşındaki çocuklar mevcut olmayan bir nesneyi veya kişiyi temsil eden bir sözcük sembol ya da varlığı zihinsel olarak ifade etme yeteneğini geliştirir.
Örneğin güneşi kişileri olayları ifade etmede resmi kullanabilirler.
Sembolik fonksiyonların kullanıldığı durumlardan biri de sembolik oyunlardır. Bu aşamada çocuklar sembolik oyunlar oynarlar.
Örneğin çocuklar bu dönemde sofralardan atlar yapıp, onlarla yarışırlar yapar jokeyler gibi davranırlar. Çubuklardan gemiler yapıp derelerde ya da su birikintilerinde onları yüzlülükle ve o gemilerin kaptanları olurlar.
b.Sezgisel düşünm evresi: 5-7 yaş sezgisel düşünme evresindeki çocuklar karşılaştıkları bütün problemlerin çözümleri ne ancak sezgi düzeyinde ulaşabilmektedirler.
Sezgisel düşünme bir problemin kavramın olgunun çok dikkatli incelenmeden deneye ve akla mantığa vurulmadan dolaysız olarak kavranmaya çalışılmasıdır.
Bu dönemdeki çocukların kullandıkları düşünme İlkel bir düşünme biçimidir. Bu ilkel düşünme ve sezgisel düşünme onların sınıflama ve sıralama gibi basit işlemleri bile tam olarak apmalarına imkan tanımamaktadır.
Ancak çok basit düzeyde ; Mesela bir durumu nesne ya da olguyu tek özelliğe göre sınıflamak gerektiğinde bu işlemi yapabilmektedirler.
Örneğin insanları tek özelliklerine göre kızlar ya da erkekler olarak sınıfla ya bilmektedirler.
İşlem öncesindeki dönemde çocukların bilişsel gelişimleri benmerkezci düşünme ,paralel oyun , toplu monolog ,canlandırmacılık, yapaycılık, tersine çevirememe , korunum kavrayamama ve tek özelliğe göre sınıflama kavramları ile açıklanır.
3-)Somut işlemler dönemi: Takriben 7 ile 11 yaşlar arasında yer alan ve ilköğretim birinci kademesinde denk gelen bu dönemde benmerkezci düşünce önemli ölçüde azalır, çocuk bilişsel güçlüklerin üstesinden gelmeye başlar.
Somut işlemler döneminde çocuğun işlemleri muhakeme edişi mantıklı bir hale gelir. İşlem öncesi dönemi çözülemeyen korunum problemleri bu dönemde çözülür. Çocuk işlemleri tersine çevirebilme kapasitesine de erişir.
Yine somut işlemler döneminde çocuk odaktan uzaklaşarak düşünmeye de başlar. Çocuk bu dönemde nesneleri olayları gibi bir ya da birçok özelliklerine göre sınıflandırma sıralama ve karşılaştırma işlemlerini yapabilir.
Daha önce bir kez olsun gördüğü şeyleri o anda görmeden düşünme yolu ile kavrayabilir.
Ancak bu dönemde bir problemin çözülmesi somut nesneler ile bağlantılı olmasına bağlıdır.
Yani çocuk nesneyi olayı ya da onları temsil eden uyarıcıların muhakkak daha önce de en az bir kez görmüş olmalıdır.
Örneğin matematikte rakamlar gibi soyut şeylerle işlem yapmak yerine elma armut gibi somut nesneler ile işlem yapabilirler.
Ayrıca soyut işlemler döneminde kazanılan bazı bilişsel becerilerin gelişimi de bu dönemde başlar.
4-)Soyut işlemler dönemi : En üst bilişsel gelişim dönemi olan bu dönem 11 yaş ve sonrasında başlayarak yetişkinlik yıllarına uzanır. Bu dönemin temel altyapısı ergenlik yıllarında tamamlanır.
Piaget'e göre erken somut işlemler döneminden sonra kişisel somut deneyimlerinin ötesine geçer ve bilmediği yaşamadığı şeylerle ilgili hipotezler kurmaya başlar.
Somut işlemler döneminde hipotezler öneriler kurgular üzerinde yapılabilir. Ancak soyut işlemler döneminde gözlem yatmadan somut deneyim sağlamadan hipotezlerden sonuç çıkarmak mümkün olabilmektedir.
Söz konusu soyut düşüncenin 4 özelliği vardır.
1. Gerçek olan ile mümkün olabilecek olan arasındaki ilişkiyi değerlendirebilme yeteneği
2.Bağdaş kurarak analiz yapabilme yeteneği
3.Alternatifler getirebilme bir başka ifade ile öneriler getirebilme yeteneği
4.Hipotezler ile tümdengelimsel düşünce yeteneği
2-)İşlem Öncesi Dönem 3 ile 7 yaşlar arasında kapsayan dönemdir.
Piaget işlem kavramını mantıksal düşünme kavramı ile eşdeğer kabul eder.
Bu nedenle Bu döneme mantıksal düşünme öncesi dönem denilmesi de mümkündür.
Bu dönemdeki çocukların yetişkinlerden farklı kendilerine özgü bir düşünme ve akıl yürütme biçimleri vardır.
Piaget işlem öncesi dönemi sembolik fonksiyon aşaması 3- 4 yaş ile sezgisel dönem aşaması 5-7 yaş olarak 2 aşamaya ayırarak ele alıp inceler.
a.Sembolik fonksiyon evresi: 3-4 yaş sembolik fonksiyon aşamada 3-4 yaşındaki çocuklar mevcut olmayan bir nesneyi veya kişiyi temsil eden bir sözcük sembol ya da varlığı zihinsel olarak ifade etme yeteneğini geliştirir.
Örneğin güneşi kişileri olayları ifade etmede resmi kullanabilirler.
Sembolik fonksiyonların kullanıldığı durumlardan biri de sembolik oyunlardır. Bu aşamada çocuklar sembolik oyunlar oynarlar.
Örneğin çocuklar bu dönemde sofralardan atlar yapıp, onlarla yarışırlar yapar jokeyler gibi davranırlar. Çubuklardan gemiler yapıp derelerde ya da su birikintilerinde onları yüzlülükle ve o gemilerin kaptanları olurlar.
b.Sezgisel düşünm evresi: 5-7 yaş sezgisel düşünme evresindeki çocuklar karşılaştıkları bütün problemlerin çözümleri ne ancak sezgi düzeyinde ulaşabilmektedirler.
Sezgisel düşünme bir problemin kavramın olgunun çok dikkatli incelenmeden deneye ve akla mantığa vurulmadan dolaysız olarak kavranmaya çalışılmasıdır.
Bu dönemdeki çocukların kullandıkları düşünme İlkel bir düşünme biçimidir. Bu ilkel düşünme ve sezgisel düşünme onların sınıflama ve sıralama gibi basit işlemleri bile tam olarak apmalarına imkan tanımamaktadır.
Ancak çok basit düzeyde ; Mesela bir durumu nesne ya da olguyu tek özelliğe göre sınıflamak gerektiğinde bu işlemi yapabilmektedirler.
Örneğin insanları tek özelliklerine göre kızlar ya da erkekler olarak sınıfla ya bilmektedirler.
İşlem öncesindeki dönemde çocukların bilişsel gelişimleri benmerkezci düşünme ,paralel oyun , toplu monolog ,canlandırmacılık, yapaycılık, tersine çevirememe , korunum kavrayamama ve tek özelliğe göre sınıflama kavramları ile açıklanır.
3-)Somut işlemler dönemi: Takriben 7 ile 11 yaşlar arasında yer alan ve ilköğretim birinci kademesinde denk gelen bu dönemde benmerkezci düşünce önemli ölçüde azalır, çocuk bilişsel güçlüklerin üstesinden gelmeye başlar.
Somut işlemler döneminde çocuğun işlemleri muhakeme edişi mantıklı bir hale gelir. İşlem öncesi dönemi çözülemeyen korunum problemleri bu dönemde çözülür. Çocuk işlemleri tersine çevirebilme kapasitesine de erişir.
Yine somut işlemler döneminde çocuk odaktan uzaklaşarak düşünmeye de başlar. Çocuk bu dönemde nesneleri olayları gibi bir ya da birçok özelliklerine göre sınıflandırma sıralama ve karşılaştırma işlemlerini yapabilir.
Daha önce bir kez olsun gördüğü şeyleri o anda görmeden düşünme yolu ile kavrayabilir.
Ancak bu dönemde bir problemin çözülmesi somut nesneler ile bağlantılı olmasına bağlıdır.
Yani çocuk nesneyi olayı ya da onları temsil eden uyarıcıların muhakkak daha önce de en az bir kez görmüş olmalıdır.
Örneğin matematikte rakamlar gibi soyut şeylerle işlem yapmak yerine elma armut gibi somut nesneler ile işlem yapabilirler.
Ayrıca soyut işlemler döneminde kazanılan bazı bilişsel becerilerin gelişimi de bu dönemde başlar.
4-)Soyut işlemler dönemi : En üst bilişsel gelişim dönemi olan bu dönem 11 yaş ve sonrasında başlayarak yetişkinlik yıllarına uzanır. Bu dönemin temel altyapısı ergenlik yıllarında tamamlanır.
Piaget'e göre erken somut işlemler döneminden sonra kişisel somut deneyimlerinin ötesine geçer ve bilmediği yaşamadığı şeylerle ilgili hipotezler kurmaya başlar.
Somut işlemler döneminde hipotezler öneriler kurgular üzerinde yapılabilir. Ancak soyut işlemler döneminde gözlem yatmadan somut deneyim sağlamadan hipotezlerden sonuç çıkarmak mümkün olabilmektedir.
Söz konusu soyut düşüncenin 4 özelliği vardır.
1. Gerçek olan ile mümkün olabilecek olan arasındaki ilişkiyi değerlendirebilme yeteneği
2.Bağdaş kurarak analiz yapabilme yeteneği
3.Alternatifler getirebilme bir başka ifade ile öneriler getirebilme yeteneği
4.Hipotezler ile tümdengelimsel düşünce yeteneği
