Piaget’in Duyusal Motor Dönemde Gerçekleşen Zihinsel Faaliyetler

              Piaget’in Duyusal Motor Dönemde Gerçekleşen Zihinsel Faaliyetler 

1. Ses Bulaşması: Piaget'e göre bu dönemde bebekler kimi zaman diğer bebeklerin ağlamalarını duydukları zaman sıkılır ve kendileri için rahatsızlık verici bir durumun söz konusu olduğunu hissine kapılıp ağlamaya başlarlar. Bu zamanlarda bebek ağlama sesi ile hoşuna gitmeyen tedirginlik verici durum arasında bir bağlantı  kurup ağlamaya başlar. Buna ses bulaşması denir.
Bodrum basit düzeyde bir taklit ve öğrenme becerisinin geliştiğini gösteren bir ipucu olarak algılanmaktadır.

2. Devresel (döngüsel) Tepkiler: Çocukların belirli türdeki davranışları tekrarlaması devresel ya da döngüsel tepki olarak adlandırılır. Çocuk tesadüfen yaptığı bir davranış sonrasında elde ettiği bir davranışı tekrar tekrar yapar. Çıngırağını yere vurunca çıkan ses dikkatini çeker sürekli olarak vurmaya başlar. Döngüsel tepki çocuğun bu yeni uyaranlara uyum sağlama süreci olarak düşünülebilir. Çocuk davranışı özümsediği ya da uyum sağladığında dengeye ulaşır farklı bir davranışa geçer.

3. Alışkanlıklar: Devresel veya döngüsel hareket sonucuna bağlı olarak bir hareketin Tekrar edilmesidir. Yani devresel tepkinin bebeğin sınama-yanılma davranışı içinde bir rastlantı olarak yakaladı zevk aldığı ve başarılı bir hareketi durmadan tekrarlanmasıdır.
Devresel tepkiler daha sonra tekrar lahana tekrarlana alışkanlıkları oluştururlar.
bir tepkinin alışkanlığa dönüşmesi halinde kişide eski heyecanı bırakmadığı için sönebilir.

4.Nesne Devamlılığı (nesne sürekliliğinin) Kazanılması: Bebeğin kendi bedeni ve dış nesneler arasında ayrım yapması ve nesnelerin kendinden bağımsız olarak da var olduklarını kavraması nesnelerin devamlılığı ya da sürekliliği kavramı ne kazandırır.
Bir başka deyişle nesne devamlılığı bebeğin kendi görüş alanının dışında kalan
nesnelerin var olduğunu bilmesidir. Nesne devamlılığı kavramının gelişimindeki ilk belirtiler 8 ile 12 aylar arasında ortaya çıkmaktadır ve 18 aya kadar gelişmesi beklenebilir bir durumdur.
4 -5 aylık bebekler gözlerinin önünde kaybolan nesneleri takip edemezler ve bu nesneleri saklandıkları yerlerden bulup alamazlar.
Örneğin annenin bebeğin gözü önünde yastığının altına sakladığı oyuncak bebek için yok olmuştur. Oyuncak göz önünden kayboldu anda hafızada temsil edilmemektedir.
Yani beş aylık bir bebek için kendi görüş alanında bulunmayan bir nesne varlıklar dünyasında yok olur. 2 yaşındaki bir bebek kendisine gösterilen ve sonra saklanan Bir nesneyi saklandığı yerde rahatlıkla bulunmakta ve oraya gidip o nesneyi almaktadır.

5.Ertelenmiş Taklitler: Bebekler çevrelerinde gördükleri kişilerin Yüz ifadelerini taklit edebilirler. Ancak bu taklit önceleri sadece modelin göz önünde olduğu durumlarda yapılırken daha sonra model ortada olmadan da yapılabilir hale gelir buna ertelenmiş taklit denir.
Ertelenmiş taklitler hafıza süreçlerini gösterdiği için zihinsel gelişim ile ilgili ipucu verir.
Ertelenmiş taklitler hafızada bilginin tutulabileceğini gösteren delillerdir.
Ertelenmiş taklidini en belirgin örneği bebeğin annesinden gözleri bir davranışı birkaç gün sonra sergilemesidir. 2 yaşındaki bir kız çocuğunun annesi odada yokken oyuncak bebeğini yemek yedirmesi annesi gibi bebeğin ağzını silmesi yanaklarını okşayıp konuşması ertelenmiş tatlı ve güzel bir örnektir.

6.Simgesel İşlev: Piaget’e göre kavram ve dil yetenekleri kaynağını duyu hareket dönemin sonuna doğru ortaya çıkan simgesel işlevde bulur. simgesel işlev simgeleri anlama üretme ve kullanma becerisini içerir.
simgesel işlem kavram gelişimi dil gelişimi, jestler, Düşsel ve simgesel oyun ve resim yapmak için temel oluşturur. simgesel işlev çocuklara yeni pek çok gizilgücü yolunu açabilen bir durumdur.

Piaget'in Zihinsel Gelişim Kuramı ve Temel Kavramları

                                           Piaget'in zihinsel gelişim kuramı

Piaget zihinsel gelişim ve sistemli ve bilimsel olarak ilgilenen ilk araştırmacılardandır.
Piaget bilişsel gelişimin beynin ve sinir sisteminin olgunlaşması ve bireyin çevreye uyum sağlaması sonunda ortaya çıktığını belirlemektedir.
Piaget zekayı çevreye uyum sağlama birisi olarak tanımlar ve ona göre zeki insan içinde Yaşadığı çevreyi en iyi uyum sağlayan insandır.
Başka bir ifade ile Yeni karşılaştığı uyarıcıları daha hızlı algılayan ve anlamlandıran kişidir.

Piaget genç çocuklar üzerinde yaptığı araştırmalar sonrasında çocukların yetişkinlerden farklı kendilerine özgü bir bilişsel yapı içinde olduklarını gözlemlemiş ve kuralını oluşturmuştur.
Piaget bu görüşünü ifade ettiği zamanlarda çocukların minyatür yetişkinler olduğunu düşünmekte onların yetişkinlerin yapabileceği her şeyi yapmalarını beklemekteydi.

Piaget'in bilişsel gelişim kuramının en önemli kavramları: şema, uyum sağlama ,özümseme ,uyum kurma, dengeleme ve örgütlemedir.

Piaget'in zihinsel gelişim kuramının temel kavramları
1.Şema:
Şemalar en temel zihinsel yapılardır. Şema, çevreyle etkileşim sonucunda oluşan, organize olmuş, kolaylıkla tekrar edilebilen davranış ve düşünce kalıbı olarak tanımlanabilir.
Şemalar balık tutmak gibi davranışsal veya balık tutmayı bilmek gibi bilişsel olabilir.
Bir başka yaklaşıma göre Şeyma Yeni bilgilerin yerleştirilmeye çalışıldığı zihinsel bir çerçevedir.
Bebeklerin doğuştan sahip oldukları emme ve yakalama refleksleri ilk şemalarıdır. Bebekler bu şemalarını kullanarak yeni şemalar oluştururlar. Bebek boşanmayı kullanarak annesinin memesini ,biberon ,emziği, kendi parmağını emer.
Daha sonra bu basit şemaların yerini yavaş yavaş karmaşık şemalar alır. Örneğin yeni doğan bir çocuk acıktığında annesinin parmağını uzun süre emerken, üç aylık bir çocuk süt gelmediğini fark ettiğinde parmağını ağzından çıkararak yeni bir şey arar.
2.Adaptasyon ( uyum sağlamak): Adaptasyon ve uyum sağlama organizmanın içinde yaşadığı ortama daha etkin ve olumlu bir ilişkiye girmesi yani ortama ayak uydurması uyum sağlamasıdır.
Adaptasyon süreci birbirini tamamlayan iki farklı süreç olan özümleme ve uyuma süreçlerinden oluşur.
 a.Özümleme:
Özümleme bir nesnenin veya bir olgunun var olan zihinsel şema kategoriler içerisinde yerleştirilmesi bu yolla sınıflanması ve daha sonra da kullanılması olarak tanımlanır.
Her Çocuk yeni bir nesne ile karşılaştığında ve onu kullanmaya başladığında o nesneyi özürlüler yani sindirip kendinden bir parça haline getirir. Çocuk yeni bir nesne ya da durumla karşılaştığında bu nesne ya da durumu daha önce kendisinde var olan şemalarla anlamaya çalışır.

Günlük yaşamda ilk kez karşılaşılan şeyleri bilinen bir şeye benzeterek açıklama davranışı özümseme örneğidir. İlk kez künefeye birisi künefeyi peynirli kadayıf diye özümser.
Künefeyi kadayıf sarması içine alır.
b.Uyuma:
uyuma veya başka bir deyişle kendine uydurmak önceden var olan şemaların kapsam ve niteliklerini değiştirerek yeni edinilen deneyimlerin gereklerine uygun davranmak tır.
Başka bir ifade kullanacak olursak uyuma karşılaşılan bir olayda eski şemalar işe yaramadığında yeni duruma uygun şemalar geliştirmektir.
3.Dengeleme: Piaget’e göre bilişsel gelişimin temelindeki itici güç dengelemedir. Piaget’e göre insan nasıl ki her dengesini kaybedip düştüğünde ayağa kalkıp yeniden denge kurmak istiyorsak zihinsel açıdan da denge de olmak ister.
Yani bilgilerin birbirleri ile tutarlı olmasını aralarında çelişki olmamasını ister.
Dengeleme ile çocuğun yeni karşılaştığı bir durumda kendisinde önceden var olan bilgi ve deneyimleri arasında denge kurmak için yaptığı zihinsel işlemler kastedilmektedir.

4.Örgütleme (organizasyon):  Piaget şekildeki düşünce yada bilgi parçalarının birbirlerinden bağımsız halde bırakılmayarak çocuk tarafından sürekli olarak ilişkilendirilmeye bütünleştirmeye çalışıldığını varsayar. Piaget bu mekanizmayı örgütleme demektedir. Örgütleme yoluyla çocuk giderek daha üst düzeyde daha dengeli zihinsel yapılar kurar.
Çocuk birbirinden bağımsız olarak öğrenci bilgileri birbirlerinden bağımsız biçimler olarak bırakmaz onları birbirleri ile ilişkilendirip yeni bir bilgiye ulaşır.

Piaget'e göre zihinsel gelişimi etkileyen faktörler:

Piaget'e göre zihinsel gelişimi etkileyen Olgunlaşma deneyim toplumsal aktarma yani sosyal geçiş ve dengeleme olmak üzere dört önemli faktör vardır.
1.Olgunlaşma: Piaget’e göre zihinsel gelişim olgunlaşmaya dayalı biyolojik temelli kişisel süreçlerle oluşan bir gelişim türüdür.
Olgunlaşma  insan organizmasında biyolojik sistemin kendi içinden gelen etkenler nedeniyle meydana gelen değişmeleridir. Bilişsel gelişim bireyin ve sinir sisteminin olgunlaşmasına paralel olarak gelişir yeni doğan bir çocuk sadece refleksleri ile tepki verirken beyin ve sinir sistemi olgunlaştıkça reflekslerin yerinin bilinçli tepkiler alır beyin ve sinir sistemi yeterli olgunluğa ulaştığında bilişsel süreçler de ilerleme olur. Biyolojik olgunlaşma olmadan deneyim sosyal geçiş ve dengeleme ortaya çıkmaz.
2.Deneyim( yaşantı): Nesnelerle doğrudan ilişki kurmaktır uyarıcı açısından zengin ortamlarda yaşamak bilişsel gelişime destek sağlar. Daha fazla uyaran bulunan yerde çocuk yeterli bilişsel olgunluğa ulaşmış da daha çok özümleme ya da uyumsama yaparak daha fazla bilgiye sahip olur.

Piaget'e göre nesnelerle ilişki kurmak deneyim kazandırır. Fiziksel deneyim olarak tanımlanan döneyim de nesnelerin fiziki özellikleri öğrenilir. İkinci tür deneyimde ise kişiyi eylemlerindeki bir İç düzenleme yoluyla bilgiye ulaştıran mantıksal matematiksel deneyimdir.
Piaget'e göre insan deneyimleri yoluyla kendi gelişmesine katkı sağlayabilen tek varlıktır.

3.Dengeleme: Yukarıda dediğimiz 3 etmeni birleştiren dengeleme kavramıdır. Daha önce de söz edildiği gibi plakete göre dengeleme çocuğun karşılaştığı her yeni nesne ya da olayda daha önce özümsediklerini kullanarak bu duruma uygun uygun bir davranış düzeyine erişmesi sürecidir. Bu denge durgun değildir. Çocuk etkin ve atılgan bir yapıya sahiptir. Yeni kurulmuş denge etkiler ve çocuğun etkinliği ile bozulacak ve bir üst düzey yeniden kurulacaktır. Her yeni deneyim dengeyi yeniden bozacak denge yeniden oluşturulacaktır.
4.Sosyal geçiş( toplumsal aktarma): Çocuğun anne babadan, arkadaştan, öğretmenden ,kitaptan , kısacası sosyal çevreden öğrendiklerinin tümünü kapsar çocuk bir başkasının yaşantılarını gözleyerek de özümseme ve uyumsama yapar.

Piaget'e Göre Zihinsel Gelişim Dönemleri ve Özellikleri

                                 Piaget'e Göre Zihinsel Gelişim Dönemleri

Piaget’e göre çocuk basitten karmaşığa doğru bir sıra içinde bilişsel gelişimini sürdürüyor.
Piaget zihinsel gelişim aşamalarını aşağıda listelenen 4 dönemde incelemiştir.
1-Duyu hareket (duyusal motor dönemi) 02- yaş

2-İşlem öncesi dönem 3 -7 yaş

3-Somut işlemler dönemi 7 -11 yaş

4-Soyut işlemler dönemi 11 -18 yaş

Piaget'e göre bu gelişim sürecinde dönemlerin sırası değişmez. Gelişim dönemlerinde bireysel farklar vardır. Dönemler arasında hiyerarşi vardır her dönem kendinden önceki dönemin özelliklerine sahiptir her dönemin kendine özgü gelişim özellikleri vardır.
1-) Duyu hareket dönemi
Zihin gelişiminde ilk dönem yaklaşık olarak 0- 3 yaşları arasında yaşanır.
Bu dönemde bebek yakın çevresinde bulunan çeşitli uyarıcıları kendince algılar.
Birçok hareketi önce refleks düzeyinde sonra rastlantısal ve tekil olarak daha sonrada ise ulaşmak istediği bazı amaçlara doğru eşgüdümle gerek tekrarlar. Böylelikle gerek kendi bedeni gerekse çevresindeki nesne ve durumlara ilişkin bazı temel bilgileri edinir. Yani bu dönemde bebeğin zihinsel etkinlikleri duyusal uyarıcılar refleksler ve basit hareketlerle sınırlıdır.
Piaget duyu hareket dönemini 6 alt devreye ayırmıştır.

Bu evreler:

Refleksler aşaması 0- 1 ay

Birincil döngüler tepkiler ve alışkanlıklar aşaması 1-4 ay

İkinci döngüsel tepkiler aşaması 4-8 ay

İkinci döngüsel tepkilerin koordinasyonu ve amaca yönelik davranışlar aşaması 8-12 ay           

Üçüncü döngüsel tepkiler yenilikler ve merak aşaması 12-18 ay

Zihinsel kombinasyonlar ve problem çözme aşaması 18-24 ay ve sonrası

2-)İşlem Öncesi Dönem 3 ile 7 yaşlar arasında kapsayan dönemdir.
Piaget işlem kavramını mantıksal düşünme kavramı ile eşdeğer kabul eder.
Bu nedenle Bu döneme mantıksal düşünme öncesi dönem denilmesi de mümkündür.
Bu dönemdeki çocukların yetişkinlerden farklı kendilerine özgü bir düşünme ve akıl yürütme biçimleri vardır.
Piaget işlem öncesi dönemi sembolik fonksiyon aşaması 3- 4 yaş ile sezgisel dönem aşaması 5-7 yaş olarak 2 aşamaya ayırarak ele alıp inceler.
a.Sembolik fonksiyon evresi: 3-4 yaş sembolik fonksiyon aşamada 3-4 yaşındaki çocuklar mevcut olmayan bir nesneyi veya kişiyi temsil eden bir sözcük sembol ya da varlığı zihinsel olarak ifade etme yeteneğini geliştirir.
Örneğin güneşi kişileri olayları ifade etmede resmi kullanabilirler.
Sembolik fonksiyonların kullanıldığı durumlardan biri de sembolik oyunlardır. Bu aşamada çocuklar sembolik oyunlar oynarlar.

Örneğin çocuklar bu dönemde sofralardan atlar yapıp, onlarla yarışırlar yapar jokeyler gibi davranırlar. Çubuklardan gemiler yapıp derelerde ya da su birikintilerinde onları yüzlülükle ve o gemilerin kaptanları olurlar.
b.Sezgisel düşünm evresi: 5-7 yaş sezgisel düşünme evresindeki çocuklar karşılaştıkları bütün problemlerin çözümleri ne ancak sezgi düzeyinde ulaşabilmektedirler.
Sezgisel düşünme bir problemin kavramın olgunun çok dikkatli incelenmeden deneye ve akla mantığa vurulmadan dolaysız olarak kavranmaya çalışılmasıdır.

Bu dönemdeki çocukların kullandıkları düşünme İlkel bir düşünme biçimidir. Bu ilkel düşünme ve sezgisel düşünme onların sınıflama ve sıralama gibi basit işlemleri bile tam olarak apmalarına imkan tanımamaktadır.
Ancak çok basit düzeyde ; Mesela bir durumu nesne ya da olguyu tek özelliğe göre sınıflamak gerektiğinde bu işlemi yapabilmektedirler.
Örneğin insanları tek özelliklerine göre kızlar ya da erkekler olarak sınıfla ya bilmektedirler.
İşlem öncesindeki dönemde çocukların bilişsel gelişimleri benmerkezci düşünme ,paralel oyun , toplu monolog ,canlandırmacılık, yapaycılık, tersine çevirememe , korunum kavrayamama ve tek özelliğe göre sınıflama kavramları ile açıklanır.

3-)Somut işlemler dönemi: Takriben 7 ile 11 yaşlar arasında yer alan ve ilköğretim birinci kademesinde denk gelen bu dönemde benmerkezci düşünce önemli ölçüde azalır, çocuk bilişsel güçlüklerin üstesinden gelmeye başlar.
Somut işlemler döneminde çocuğun işlemleri muhakeme edişi mantıklı bir hale gelir. İşlem öncesi dönemi çözülemeyen korunum problemleri bu dönemde çözülür. Çocuk işlemleri tersine çevirebilme kapasitesine de erişir.
Yine somut işlemler döneminde çocuk odaktan uzaklaşarak düşünmeye de başlar. Çocuk bu dönemde nesneleri olayları gibi bir ya da birçok özelliklerine göre sınıflandırma sıralama ve karşılaştırma işlemlerini yapabilir.
Daha önce bir kez olsun gördüğü şeyleri o anda görmeden düşünme yolu ile kavrayabilir.
Ancak bu dönemde bir problemin çözülmesi somut nesneler ile bağlantılı olmasına bağlıdır.
Yani çocuk nesneyi olayı ya da onları temsil eden uyarıcıların muhakkak daha önce de en az bir kez görmüş olmalıdır.
Örneğin matematikte rakamlar gibi soyut şeylerle işlem yapmak yerine elma armut gibi somut nesneler ile işlem yapabilirler.
Ayrıca soyut işlemler döneminde kazanılan bazı bilişsel becerilerin gelişimi de bu dönemde başlar.
4-)Soyut işlemler dönemi : En üst bilişsel gelişim dönemi olan bu dönem 11 yaş ve sonrasında başlayarak yetişkinlik yıllarına uzanır. Bu dönemin temel altyapısı ergenlik yıllarında tamamlanır.
Piaget'e göre erken somut işlemler döneminden sonra kişisel somut deneyimlerinin ötesine geçer ve bilmediği yaşamadığı şeylerle ilgili hipotezler kurmaya başlar.
Somut işlemler döneminde hipotezler öneriler kurgular üzerinde yapılabilir. Ancak soyut işlemler döneminde gözlem yatmadan somut deneyim sağlamadan hipotezlerden sonuç çıkarmak mümkün olabilmektedir.
Söz konusu soyut düşüncenin 4 özelliği vardır.
1. Gerçek olan ile mümkün olabilecek olan arasındaki ilişkiyi değerlendirebilme yeteneği
2.Bağdaş kurarak analiz yapabilme yeteneği
3.Alternatifler getirebilme bir başka ifade ile öneriler getirebilme yeteneği
4.Hipotezler ile tümdengelimsel düşünce yeteneği

Piaget'in Dönemleri ile İlgili Kavramlar

Ahlak Gelişimi ve Piaget'in Ahlaki Gelişim Dönemleri

                                                    AHLAK GELİŞİMİ

Ahlak bireyin doğru davranış ile yanlış davranışı ayırt edebilmesini sağlayan ilkeler ve değerlerin oluşturmuş olduğu bir bütünden ibaret kurallar topluluğudur.

Ahlak gelişimi çocukların belirli davranışları doğru ya da yanlış olarak değerlendirmelerine rehberlik eden ve kendi eylemlerinin yönetmelerini sağlayan ilkeleri kazanma süreci biçiminde ele alınır.

Bu süreç toplumun tüm değerlerine kayıtsız şartsız edilgin bir uyma değil topluma etkin bir uyuma sağlamak için değerler sistemi oluşturma sürecini verilen addır.

Her bireyin ahlak gelişimi belirli aşamaları izler.
Ancak tüm bu aşamalar o bireyin bilişsel gelişiminden bağımsız olarak meydana gelmez tam tersine bilişsel gelişime paralel gelişen bir durumdur.

Piaget'in Ahlak Gelişimi Kuramı

Çocukların ahlak gelişimlerini anlatmak için çocukların kuralları nasıl yorumladıklarını öğrenmenin önemli olduğunu vurgular ve düşünür.
Piaget'e göre çocukların ahlak gelişim özelliklerini anlamak için çocukların oyunlarını gözleyerek açıklama yapılması gereğini belirtmiştir.
Piaget kuramında , çocuğun bilişsel gelişimi ile ahlaki görü ve yargıları arasında sıkı bir ilişki olduğuna inanmaktadır.
Piaget ahlak gelişimini 3 evre halinde ele alıp incelemektedir.

Bunlar: 1. Alak öncesi dönem   2. Dışsal kurallara bağlılık dönemi   3.Ahlaki özerklik dönemi

Şimdi Piaget'in ahlaki gelişim dönemlerini sırasıyla ele alıp inceleyelim

Ahlak Öncesi Dönem: ( 0 -6 yaş)

• Benmerkezcilik eylemleri nedeniyle kendi dışındaki bireylerin görüşlerini dikkate alma konusunda önemli güçlükler yaşarlar.
• Çocuklar iki yaş civarında Kural olmaksızın oynarlar.
• 2-6 yaş arasındaki çocuklar kuralların farkındadır ancak ne amaçla korunduğuna ya da onları neden izlemek gerektiğini anlayamazlar.

Dışsal Kurallara Bağlılık Dönemi (6 - 10 yaş)

• 6 -10 yaş arasındaki çocuklar kuralların izlemede sık sık tutarsızlık göstermekle birlikte kuralları kabul etmektedirler.
• Bir otorite tarafından son olduğunu ve değiştirilemez olduğunu düşünürler.
• Kayıtsız şartsız otoriteyi uyuma söz konusudur.
• Kurallara uymamanın sonunda cezalandırılacağını bilir. Davranışın gerisindeki neden dikkate alınmaz.
• Bu yaştaki çocuklar için şu örneği verebiliriz bilerek Bahçede bir çiçek koparan çocuktan farkında olmadan üç çiçeği Ezen bir çocuk daha fazla suçludur ve daha fazla cezalandırılmalıdır.
• Oyun kurallarının grubun kararına göre değiştirilebileceğini anlayamazlar.

Ahlaki Özerklik Dönemi (10 yaş ve üstü)

• Bu evrede 10 - 12 yaşlarda artık çocuklar oyunu aynı kurallar çerçevesinde oynayabilirler.
• Piagget 10 - 12 yaşlarında kuralların oyuncular arasındaki anlaşmazlıkları , uyumsuzlukları en aza indirmek için konulduğunu anlayabilecek durumda olduğunu belirtir.
• Kurama göre , bu dönemdeki çocukların , bireylerin anlaşarak kuralları değiştirebileceklerini kavrayabilecek durumdalar.
• Bunlara göre ceza artık kurallarının ihlal edilmesi ile otomatik olarak devreye giren ve uygulanması gereken bir durum değildir.
• Bu devredeki çocuklar için kurallar ihlal edildiği zaman ihlal sırasındaki niyet ve ihlal eden kişinin içinde bulunduğu durum dikkate alınıp öyle değerlendirilmelidir. 

                                Kohlberg'in Ahlaki Gelişim Evreleri