Erzurum Kongresi 23 Temmuz 7 Ağustos
Erzurum
Kongresi 23 temmuz 7 ağustos tarihleri arasında Doğu Anadolu'daki Ermeni ve
Doğu Karadeniz'deki son faaliyetlerine karşı bölgeyi örgütlemek amacıyla
toplanmıştır .
Bu kongreyi
toplayan gruplar; Trabzon muhafaza-i hukuk-u ile şark vilayetleri müdafaa-i
hukuk cemiyetleridir.
Kongrenin
toplanmasına etkili olan fikir ve düşünceler, bağımsızlık ve ulusçuluk
fikirleridir.
Hatırlatalım: Mustafa Kemal Amasya Genelgesi'nin yayınlanmasının dan
sonra Erzurum Kongresi'ne katılmak üzere Sivas üzerinden Erzurum'a gitmiştir
buradaki çalışmaları sırasında 8 - 9 Temmuz gecesi İstanbul hükümeti ile yapmış
olduğu telgraf görüşmelerinin sonucunda
kendisinin görevinden alındı haberi iletildi. Bunun üzerine Mustafa Kemal'in
askerlik mesleğinden ayrıldığını ve görevinden istifa ettiğini bildirmiş ve bu
haberi İstanbul hükümetinden önce bütün vekilleri ve komutanlara duyurmuştur
ancak bölgedeki on beşinci Kolordu Komutanı Kazım Karabekir Paşa kendisinin ve
birliklerinin emrinde olduğunu bildirerek Mustafa Kemal'e büyük bir destek
vermiştir.
Mustafa Kemal ve Rauf Bey'in kongreye katılabilmesi için Kazım Karabekir ve
Cevdet Bey delikten çekilmişler Böylelikle kongrede yaşanan delege sorunu
giderilmiştir.
Erzurum Kongresi'nde alınan kararlar ve bu
kararların önemleri
1. Ulusal sınırlar içinde Vatan bir
bütündür asla parçalanamaz.
Erzurum Kongresi'nin bu maddesi Misakı millide
de yer alacaktır ilk defa ulusal sınırlardan söz edilmiştir Türk
vatanının
Bölünmez bir bütün olduğu ilan edilerek ulusal bir karar alınmıştır.
2. yabancı işgal ve müdahalesine Osmanlı Devleti'nin
dağılması halinde ulus birleşerek karşı koyacaktır.
Bölgesel bağımsızlık hareketlerine karşı çıkmıştır bağımsızlığın Birlik içinde
gerçekleştirilmesi amaçlanmıştır.
3. Osmanlı Hükümeti Vatan bağımsızlığını sağlayan Aslı
ve koruyamazsak geçici bir hükümet kurulacaktır.
Bu hükümet
Ulusal Kongre tarafından seçilecektir kongre toplanmış değil ise bunu seçilmiş
temsilciler kurulu yapacaktır.
ilk defa geçici bir hükümetin kurulmasından söz edilmiştir tek kurtuluş çaresi
nin İstanbul hükümeti olmadığı vurgulanmıştır Anadolu'da ulusal bir devletin
yürütme gücü olan ulusal bir hükümet kurma konusundaki niyet ve inanç ortaya
konulmuştur.
4.Manda ve himaye asla kabul edilemez
manda ve himaye fikri ilk defa Erzurum kongresinde reddedilmiştir.
Herhangi bir
devletin himayesinin kabul edilemeyeceği ve Türk ulusunun koşulsuz bağımsızlık
amacında olduğu vurgulanmıştır.
5. Ulusal güçleri etkili ulusal iradeyi Egemen kılmak
temel ilkedir.
Amasya
Genelgesi'nin 3 üncü maddesinin destekleyen bir maddedir ulusal güçlerin yani
Kuvayi Milliye güçlerinin güçlendirilerek bağımsızlığın sağlanacağı ardından da
halk egemenliğine dayalı bir yönetimin kurulacağı belirtilmiştir.
6.Azınlıklara siyasi ve sosyal dengeyi bozacak
ayrıcalıklar verilemez ancak Osmanlı yasalarıyla ülkemizdeki azınlıklara
verilen mal Can ve namus güvenliğine tamamen saygılı kalınacaktır.
Hazırlıklara
verilecek hakların sınırları belirlenmiş azınlık ayrıcalıklarına karşı
çıkılmıştır.
7. Mebuslar Meclisi'nin derhal
toplanmasına ve hükümetin yaptığı işlerin ulusça kontrolünü çalışılacaktır.
Bu karar
Ulus iradesine önem verildiğini göstermektedir mebuslar Meclisi'nin açılması
istenmiş ve İstanbul hükümetinin faaliyetlerinin denetim altına alınması
amaçlanmıştır.
8. Ulusal bağımsızlığımıza Saygılı ve ülkemizi ele
geçirme amacı taşımayan herhangi bir devletin çekinik ve sanayi ve ekonomik
yardımı kabul edilebilir.
Erzurum
kongresinde yalnızca iç politika ilgilendiren ilçeler değil bazı dış politika
ilkeleri de belirlenerek ilan edilmiştir Bu da Erzurum Kongresi'nin meclis gibi
hareket ettiğini göstermektedir hiçbir şekilde bağımsızlıktan ödün
verilmeyeceği vurgulanmıştır.
Erzurum Kongresi'nin özellikleri
Kongreye
Doğu illerinden gelen 53 delege katılmıştır. Diyarbakır Elazığ üyeleri engellemeler sonucu
Samsun üyesi ile çeşitli nedenlerden dolayı kongreye katılmamıştır. doğudaki ulusal cemiyetler Doğu Anadolu
müdafaa-i Hukuk Cemiyeti adı altında birleştirilmiştir kongre aldığı kararların
uygulanması amacıyla 9 kişilik bir tek temsilciler kurulu oluşturmuş
başkanlığına da Mustafa Kemal Paşa'yı geçirmiştir.
Erzurum
Kongresi'nin önemi
Kongre milli
mücadelenin özü olan temel ilkeleri saptamıştır.
kendisinden sonra toplanan Sivas Kongresi'nin ve Mebusan Meclisi'nin de kabul
edilen Misakı Milli kararlarının temelinin Bu kongre kararları oluşturmuştur
Mondros Ateşkes Antlaşması ilk kez bir kongre tarafından reddedilmiştir Erzurum
Kongresi Batı Anadolu'daki direnişi de cesaretlendirerek olumlu yönde
etkilemiştir.