Öğrenme Psikolojisine Giriş ve Temel Kavramlar

Öğrenme Psikolojisine Giriş

 İnsanın yaratıldığı günden beri onu diğer canlılardan ayıran özelliklere dikkat konusu olmuştur.
bu özelliklerinden biride öğrenme yetisidir. Bu ayeti insanın hayatını devam ettirebilmesi için son derece önemlidir. Canlılar alemi içerisinde öğrenme kapasitesi en yüksek olan insandır.
insan öğrenir ve öğrendiklerini uygular. Bu yolla kendisini ve çevresinin yaşam şeklini değiştirebilir.

Öğrenme psikolojisi ile ilgili temel kavramlar

1.Öğrenme:  Öğrenme kavramının farklı birçok tanıma yapılmaktadır.
Bir yaklaşıma göre öğrenme bireyin kısmen ya da tamamı ile kendi yaşantılarından kaynaklanan ve davranışlarda gözlenebilen kalıcı izli davranış değişikliğidir.

Öğrenmenin bir başka tanımı ise bireylerin nesneleri veya yeni durumları yeni bir biçimde algılamaya hazır duruma gelmesi olarak açıklanmaktadır.

Öğrenmeyi tanımlayan yaklaşımların ortak özellikleri şöyle sıralanabilir.

• Öğrenme sonucunda davranış veya potansiyel davranışta değişim olmalıdır.
• Öğrenmeleri yaşantılar ile kazanılır.
• Öğrenme sonucunda kalıcı değişimler yaşanır.
• Öğrenme ile yeni sonuçları varılır.
• Öğrenme sonucunda yaşantıya dayalı ilişkiler kurulur.
• Öğrenme sonucunda eskisinden farklı tepkiler de bulunması söz konusu olur.

2.Öğretme : Öğrenme bir bireyin ya da materyalin yardımı ile oluşuyorsa burada işin içine artık öğretme ya da öğretim kavramları da girmektedir.
Öğretim okullarda planlı ve programlı olarak yürütülen ve bir hedefe yönelik olan eğitim faaliyetlerine verilen addır.

3.Eğitim: Eğitim en genel anlamıyla bireyde istenilen davranışları oluşturma sürecidir.

Genel anlamda eğitimin 4 amacı olduğu söylenebilir.

1-Genel kültür değerleri aktarma

2-Bireyi toplumsallaştırma

3-Üretkenliği arttırma

4-Kalıtımla gelin gizli güçleri ortaya çıkararak geliştirme

Yukarıda söz edildiği gibi bir davranışın bireyin kendi çabaları sonucunda öğrenilmesi de mümkün olabilmektedir.
Bu eğitimle öğrenme kavramları arasındaki farkı da ifade eder.
Çünkü eğitimde bireye bilginin bir başka kimse tarafından aktarılması olası iken öğrenmede böyle bir şart yoktur. Birey bilgiyi kendi yaşantıları yolu ile edinebilir.
Eğitimde ise kazanılan davranışların tamamı öğrenilmiş davranışlardır.
4.Yaşantı ( Deneyim): Yaşantı bireyin çevresi ile belli düzeydeki iletişimleri sonucunda ondan kalan iz olarak tanımlanır.
İnsan yaşantılarına bağlı olarak yeni yeni davranışlar öğrenir. Yani yaşantılarından sonuçlar çıkarır ve bu sonuçlara göre yaşamını düzenli ve daha sonraki durumlarda nasıl davranacağına karar verir. Deneyim öğrenilen davranışla ilgili pratiklik kazandırma açısından önemlidir.

5.Davranış: Öğrenme kavramı söz konusu olduğu onunla ilgili davranış kavramı da ön plana çıkmaktadır. Organizmanın her türlü etkinliğine davranış adı verilmektedir.
Bir başka ifadeyle davranış organizmanın gözlenebilen ya da gözlenemeyen açık ya da örtük etkinliklerinin tümüdür.
Örneğin ders çalışmayı düşünmek yazı yazmak konuşmak

6.Davranış türleri:  Organizmada var olan davranışlar genel olarak üç grupta toplanmaktadır. 1. içgüdüsel ve refleksif davranışlar 2. geçici davranışlar 3. öğrenilmiş davranışlar
a.İçgüdüsel ve refleksif davranışlar: Bir tanımlamaya göre bireyin doğuştan geçirdikleri doğal ülkücüleri İçgüdü denir. Buna göre

İçgüdü: Belli bir bilgi veya eğitimi dayanmayan düşünmeyi gerektirmeyen kendiliğinden doğan amaca yönelik davranış etkinliği. Bu durumda İçgüdü organizmanın ihtiyaçlarından kendiliğinden doğan daha önceden öğrenilmemiş ancak sinir sisteminde ön hazırlığı bulunan davranışları göstermede etkili olan bir güç kaynağıdır.
İçgüdüler organizmanın yaşamını sürdürmesi için gerekli olan bedensel ihtiyaçları yaratırlar.
Örneğin yemek içmek cinsellik bağırsakların boşaltılması gibi içgüdüsel davranışlardır.

İçgüdülerin özellikleri:

içgüdüler doğuştan gelir.

içgüdüler belli zamanlarda ortaya çıkar.
içgüdüler bir türün tüm bireylerin de aynı biçimde mevcuttur

içgüdüler ertelenemez

Ayrıca içgüdüler karmaşık davranış örüntüleridir.

Refleks: Refleks doğuştan geçirilebilen veya potansiyel olarak var olan ama olgunlaşma ile ortaya çıkan belli bir uyarıcıya karşı organizmanın belli ve basit bir davranış gösterme eğilimidir.
Refleks belirli bir uyarıcıya öğrenilmemiş bir tepkide bulunmalıdır.
Mesela göz bebeğinin ışığa karşı küçülmesi , Işık azalınca da büyümesi gibi.

Refleksler Eğitim yolu ile değiştiremezler. Bundan yola çıkarak da reflekslerin öğrenilen davranışlar olmadığını görülür. Refleksler bazı durumlarda şartlara bağlanabilir.
Bu tür davranışlara ise şartlı refleks denir.
Örneğin köpeğe zil çaldıktan sonra et verilmesi ve bunun birçok kez tekrar edildikten sonra zil sesine salya salgılanması şartlı bir refleks örneğidir.

Reflekslerin özellikleri:

• Refleksler doğuştan geçirilir
• Belli bir davranıştır
• Basit bir davranıştır
• Belli bir uyarıcısı vardır
• Belli bir süre ertelenebilir
• Refleksler geliştirilebilir.

Geçici davranışlar: Alkol ilaç ve uyuşturucu maddeler alındığında hastalık ve yorgunluk sonrasında gözlenen davranış değişiklikleridir.
Başka bir ifade ile bu davranışlar belli bir etkinin etkisiyle ortaya çıkar ve organizma bu etkiden kurtulduğunda geçici davranışlar kendiliğinden ortadan kalkar.
Örneğin günlük yaşantısında gayet normal olan birinin içki alıp sarhoş olduğu zaman farklı davranmaları ve sarhoşluk durumu ortadan kalkınca yine eski haline dönmesi gibi.

Öğrenilmiş davranışlar: Sonradan kazanılan yani öğrenme ürünü olan davranışlardır.
Öğrenme psikolojisinin daha çok üstünde durduğu davranışlar bu tür davranışlardır.

Bir davranışın öğrenme olabilmesi için şu şartlar gerekir:

• Tekrar ya da yaşantı yoluyla meydana gelmesi
• Davranışta bir değişiklik olması
• Değişikliğin oldukça kalıcı ve izli olması gerekmektedir.
• Öğrenmeyi gerçekleşmiş ise transfer edilebilir
• Öğrenme doğrudan gözlenemez. Gözlemlenebilen bireyin performansıdır
• Öğrenme bireyin daha sonra karşılaşacağı durumlarda farklı bir yaklaşım göstermesine yol açar
• Öğrenme çevreye uyum sürecidir
• Öğrenme davranışın referans çevresindeki işaret ve ipuçlarındadır.

öğrenmeyi etkileyen içsel faktör ve dışsal faktörler vardır. Bunlar içsel faktör zeka , tutum ve güdülenme , benlik saygısı ,ilgi ve yetenekler , sağlık durumu , önbilgiler , kaygı , genel uyarılmışlık hali gibi etkenler içsel faktörlerdir.

Dışsal faktörler arkadaş, öğretmen, televizyon, internet , öğretim yöntemleri , kitap ,eğitim materyalleri ,geribildirim, pekiştireç gibi unsurlar ise dışı faktörleri meydana getiren durumlardır.