Türkiye'deki Göller , Oluşumları ve Genel Özellikleri Nelerdir ?

TÜRKİYE’NİN GÖLLERİ

Karalar üzerinde çukur alanlarda biriken su kütlelerine göl denir.

 Türkiye'deki göllerin genel özellikleri: Ülkemiz yüzölçümünün yüzde 1.5 ini Göller oluşturur. Yükseltileri batıdan doğuya doğru artar su seviyeleri mevsimlere göre değişir. Kimyasal yapılarına ,iklim, beslenme kaynakları ve çanak yapıları etkiler.
Dışarıya akıntısı olan yani ikide yeni  olan göllerimizin suları tatlıiken. (Eğridir, Beyşehir) gölleri dışarıya akıntısı olmayan suları acı veya sodalıdır. (Burdur , Acıgöl)

Büyük göllerimiz iklim üzerinde etkiye sahiptirler.

Göllerimiz: Sulamada, içme suyu elde etmede, enerji üretiminde Çıldır ,Tortum, kovada, Hazar. Balık üretiminde su sporlarında ve ulaşımda (Van) yararlanılır. En büyük gölümüz Van alanın yeri içinde en çok değişen gölümüz. Tuz Gölü en fazla değişim görülen göldür. En fazla gölün olduğu bölge Akdeniz'dir.

Doğal gölün olmadığı tek bölge buharlaşma etkisi ile Güneydoğu Anadoludur.

Yer şekilleri nedeniyle Karadeniz Bölgesi Göl oluşumuna en az uygun olan bölgedir. 

kpss hazırlık, göller ve özellikleri, coğrafya kpss hazırlık

Ülkemizdeki Göller oluşumlarına göre doğal ve yapay (yani Baraj gölleri) olmak üzere ikiye ayrılır.
1. Doğal Göller

Anakara üzerinde birçok nedene bağlı olarak oluşan göllerdir.
a.Yerlikaya ( anakaya) Gölleri.
1. Tektonik göller: Herhangi bir yer kabuğu hareketi ile oluşan çukurluğun suyla dolması ile oluşur genelde bir fay hattını takip ederler ülkemizdeki göllerin büyük bir kısmı bu grupta yer alır.
Manyas

Ulubat

Sapanca

Hazar

İznik

Burdur

Eber

Tuz gölleri bu tür göllerdendir

Baş harflerini alırsak musibet ortaya çıkar.

 Akşehir, Seyfe, ılgın ( çavuşcu ),Tuzla, sultan sazlığı, Acıgöl tektonik oluşumlu göllerdir.

2. karstik göller: Karstik, erime çukurlarında oluşan göllerdir en fazla Akdeniz'e İç Anadolu Bölgesinde oluşan göl türleridir. Avlan ,Kestel/ kovada suğla , elmalı, salda gölleri karstik oluşumlu göllerdir.

Baş harflerini alırsak Akses şifresi ortaya çıkar.

3. Buzul (sirk) gölleri: Buzul aşındırması ile oluşan çanaklarda biriken suların oluşturduğu göllerdir. En fazla Doğu Anadolu bölgesinde (yüksek olduğu için) bulunurlar. Buzul, ikiyaka, Ağrı, Süphan ,Kaçkar, Erciyes, Uludağ , Munzur , Bingöl ,Giresun, Bolkar ve aladağlar'ın yüksek kısımlarında yer alırlar.

4. Volkanik göller: Volkanik patlama sonucu oluşan Krater, kaldera ve Maar çukurlarında biriken suların oluşturduğu göllerdir. Doğu Anadolu'daki Nemrut ile İç Anadolu'daki Meke tuzlası ve Acıgöl volkanik oluşumlu göllerdir.

B. SET GÖLLERİ: Çukurların ya da Vadi önlerinin çeşitli yollarla kapanmasıyla oluşan göllerdir. Kapanma nedenine göre isimler alırlar.

1.Volkan (lav) set gölleri:  Yanardağlardan çıkan lafların çukurluğun ya da akarsuyun önünü kapatmasıyla meydana gelir tamamı Doğu Anadolu Bölgesi'nde yer alır Doğu Anadolu Bölgesi'ndeki balık Çıldır nazik Haçlı ve Erçek gölleri Volkan seti gölleridir.

kpss hazırlık, göller ve özellikleri, coğrafya kpss hazırlık

2. Alüvyal set gölleri: Akarsuların getirdiği alüvyonların yatakta birikmesi ile oluşan göller İç Anadolu'daki Eymir ve Mogan , Ege'deki Bafa yani çamiçi ve Marmara, Karadeniz'deki Uzungöl bu grupta yer alan göllerdir.

3. Heyelan set gölleri: Akarsu önünün heyelan sonucu kapanmasıyla meydana gelen göllerdir. Daha çok Karadeniz Bölgesi'nde yer alırlar. Karadeniz Bölgesi'ndeki Tortum (Erzurum) , Sera (Trabzon), zinav (Tokat), Abant ve Yedigöller (Bolu) bu şekilde meydana gelmiş olan göllerimizdir.

4. Kıyı set gölleri (lagün Göller) : Kıyılarında bir koy önünün dalgaların biriktirdiği kumlar tarafından kapatılması ile oluşur.  Büyükçekmece, Küçükçekmece ve Durusu yani Terkos gölleri bu şekilde meydana gelen göllerdir.

C. KARMA GÖLLER: Oluşumlarında birden fazla faktörün etkili olduğu göllerdir. Van tektonik ve lav gölü seti, Beyşehir ve Eğridir tektonik ve karstik karma yapılı göllerde indir.

Yapay (Yani Baraj) gölleri akarsuları üzerinde setler kurularak oluşturulan göllerdir. içme ve sulama suyu sağlamak , enerji üretmek , taşkınları önlemek amacıyla oluşturulan göllerdir.

Arazinin engebeli oluşu , eğim fazlalığı akarsularımızın derin vadiler içinde akması nedeniyle ülkemizde akarsular ve baraj yapımına oldukça uygundur.

 Düşünelim: Türkiye'de baraj yapımına en uygun olan bölge Doğu Anadolu için en az uygun olan bölgemiz topraklarının düz olması yüzünden Marmara bölgesidir.

 kpss hazırlık, göller ve özellikleri, coğrafya kpss hazırlık

Coğrafya Kpss Hazırlık Coğrafi Konum Konu Anlatımı Paraleller ve Özellikleri

COĞRAFİ KONUM:

Coğrafi konum nedir ? 

Coğrafi konum ; bir noktanın Dünya üzerinde bulunduğu yerin tanımlanmasına denir. 

Matematik ve Özel konum olmak üzere iki bölüme ayrılır.

A. MATEMATİK KONUM:  Enlem ve boylam

Özel konum;  kara ve deniz dağılışı ,önemli geçitler ve boğazlar Madenler yer şekilleri veya yükselti komşular

Matematik konum; bir noktanın ekvator'a ve başlangıç meridyenine göre konumuna Matematik konum denir .

Paralel ve meridyenlerden yararlanılarak Matematik konum bulunur.

1. PARALELLER: (ENLEMLER)

Kutuplara eşit uzaklıktaki noktaların birleştirilmesiyle elde edilen en büyük çembere Ekvator denir.
Ekvatora paralel olarak geçtiği düşünülen tam Daire boylarına ise paralel denir.

Paralellerin özellikleri:

a) En büyük paralel ekvator'dur.( 40 bin 76 kilometre). Ekvator dünyayı Kuzey ve Güney olarak ikiye ayırır başlangıç paralelidir.
b) 90 Kuzey yarım kürede , 90 Güney Yarım Kürede olmak üzere toplam 180 paralel dairesi mevcuttur.
c.) Ekvatordan kutuplara doğru çevre boyları küçülür 90 derecede kuzey ve 90 derece güney paralelleri nokta halindedir.
d) Paralellerin dereceleri Ekvatordan kutuplara doğru büyür.
e) Ardışık iki paralel arasında Kuş uçuşu uzaklık her yerde 111 kilometredir.

 Not: Aynı yarım kürede , aynı paralel üzerindeki noktalarda ekvatora uzaklık, çizgisel hız, güneş ışınlarının düşme açısı ,gece gündüz süre farkı  ,gölge boyu ,gece gündüz süresi eşittir.

ENLEM:
Dünya üzerindeki bir noktanın ekvatora uzaklığının açı cinsinden (yani derece ve dakika saniye) değeridir.
Enlem paralel üzerinde bir noktadır.
Aynı paralel üzerindeki noktaların ekvatora uzaklığı eşit olduğundan enlemleri de aynı kabul edilir.

ENLEMİN ETKİLERİ

Ekvatordan kutuplara doğru dünyanın şekli nedeniyle değişen tüm özellikleri enlemin etkisi ile gerçekleşir yani matematik konumun etkisidir.
Güneş ışınlarının yeryüzüne düşme açısı kutuplara doğru küçülür.

Sıcaklık kutuplara doğru azalır buna enlem etkisi denir.

Düşünelim:  Sıcaklık enlem ilişkisine göre sıcaklık Ekvatordan kutuplara doğru düzenli bir şekilde azalmalı ya da aynı enlemde ki her yerde aynı olmalıdır. Ancak özel konum özellikleri yani yükselti , karasallık, denizellik yözünde düzenini bozar.
Suların sıcaklığı ve tuzluluğu Ekvatordan kutuplara doğru azalır.

Düşünelim:  Türkiye'de Matematik konum etkisiyle en tuzlu Deniz Akdeniz iken tuzlu en az olan deniz Karadenizdir.
Coğrafya , Kpss  , hazırlık , ders notu

Tarım ,bitki, yerleşme ve kalıcı kar sınırı Ekvatordan kutuplara doğru azalır.

Çizgisel hız kutuplara doğru azalır.

Düşünelim: Türkiye'de çizgisel hız en fazla Hatay'da en az ise Sinop'tadır

 Gece gündüz süre farkı 21 Mart ve 23 Eylül tarihleri dışında Ekvatordan kutuplara doğru artar.

Düşünelim: Türkiye'de gece gündüz süre farkı 21 Mart ve 23 Eylül dışında en fazla Sinop'ta en az Hatay'da yaşanır.

Tan (yani güneşin doğuş anı) ve grup (yani güneşin batışı) süreleri Ekvatordan kutuplara doğru artar.

Düşünelim: Türkiye'de tan ve gurup süreleri Alacakaranlık en kısa Hatay'da en uzun Sinop'ta
Çünkü Dünyanın dönüş hızı Hatay'da Sinop a göre daha fazladır Hatay ekvatora daha yakın olduğu için.

Yerçekimi Ekvatordan kutuplara doğru artar.  Coğrafya , Kpss  , hazırlık , ders notu

Düşünelim: Türkiye'de Yerçekimi en az Hatay'da en fazla Sinop'tadır.

Aynı boydaki cisimlerin gölge uzunluğu Ekvatordan kutuplara doğru artar.

Düşünelim:  Türkiye'de aynı boydaki cisimlerin gölge sizin yıl boyunca en kısa Hatay'da En uzun gölge boyu Sinop'ta olur.

Kutup yönlü rüzgarlar soğuk , Ekvator gönlü rüzgarlar ise sıcak eser .

Tarım nüfus dağılışı, konut tipi ,akarsu rejimi, hayvan türü ,yerleşme ve toprak türü Ekvatordan kutuplara doğru değişkenlik gösterir.

Coğrafya , Kpss  , hazırlık , ders notu

2.MERİDYENLER:

Bir kutuptan diğer kutuba geçtiği düşünülen yarım daire boylarına meridyen denir


Meridyenlerin Özellikleri:

a) Başlangıç meridyeni Londra'nın greenwiçh kasabasından geçer.

b) Boyları birbirine eşittir

c) 180 tane doğuda 180 tane batıda toplam 360 tane meridyen mevcuttur.

d) İki meridyen arasındaki uzaklık ekvatorda 111 kilometre iken kutuplara doğru gidildikçe azalır. Ancak iki meridyen arasındaki zaman farkı Dünyanın her yerinde 4 dakikadır.
e) Aynı meridyen üzerinde bulunan tüm noktalarda yerel saat öğle vakti her zaman ayrı iken sadece 21 Mart ve 23 Eylül'de güneşin doğuşu ve batış saatleri aynıdır.

BOYLAM
Bir noktanın başlangıç meridyeni uzaklığının açı cinsinden değeridir.

Boylam sadece yerel saatleri etkiler aynı boylarındaki noktaların yerel saatleri aynıdır. Ancak eksen eğikliği nedeni ile aynı boylarındaki noktalarda sadece ekinoks tarihleri olan 21 Mart ve 23 Eylül tarihlerinde Güneş aynı anda doğar ve aynı anda batar.

Yerel saat hesaplanırken meridyen farkı alınır. Çıkan fark 4 ile çarpılır zaman farkı bulunur. İstenilen yer daha doğuda İsa toplanır, yer daha batıda ise çıkarılır.

Türkiye'nin en doğusu ile en batısı arasında 45 - 26 Toplam = 19 meridyen farkı vardır.

 Bu da 76 dakika zaman farkına denk gelir.

Meridyen bulunurken, zaman farkı alınır, dakikaya çevrilip, dörde bölünür.

 Türkiye kışın İzmit'in yazın Iğdır'ın yerel saati ortak saat olarak kullanır.

Öğrenme Psikolojisine Giriş ve Temel Kavramlar

Öğrenme Psikolojisine Giriş

 İnsanın yaratıldığı günden beri onu diğer canlılardan ayıran özelliklere dikkat konusu olmuştur.
bu özelliklerinden biride öğrenme yetisidir. Bu ayeti insanın hayatını devam ettirebilmesi için son derece önemlidir. Canlılar alemi içerisinde öğrenme kapasitesi en yüksek olan insandır.
insan öğrenir ve öğrendiklerini uygular. Bu yolla kendisini ve çevresinin yaşam şeklini değiştirebilir.

Öğrenme psikolojisi ile ilgili temel kavramlar

1.Öğrenme:  Öğrenme kavramının farklı birçok tanıma yapılmaktadır.
Bir yaklaşıma göre öğrenme bireyin kısmen ya da tamamı ile kendi yaşantılarından kaynaklanan ve davranışlarda gözlenebilen kalıcı izli davranış değişikliğidir.

Öğrenmenin bir başka tanımı ise bireylerin nesneleri veya yeni durumları yeni bir biçimde algılamaya hazır duruma gelmesi olarak açıklanmaktadır.

Öğrenmeyi tanımlayan yaklaşımların ortak özellikleri şöyle sıralanabilir.

• Öğrenme sonucunda davranış veya potansiyel davranışta değişim olmalıdır.
• Öğrenmeleri yaşantılar ile kazanılır.
• Öğrenme sonucunda kalıcı değişimler yaşanır.
• Öğrenme ile yeni sonuçları varılır.
• Öğrenme sonucunda yaşantıya dayalı ilişkiler kurulur.
• Öğrenme sonucunda eskisinden farklı tepkiler de bulunması söz konusu olur.

2.Öğretme : Öğrenme bir bireyin ya da materyalin yardımı ile oluşuyorsa burada işin içine artık öğretme ya da öğretim kavramları da girmektedir.
Öğretim okullarda planlı ve programlı olarak yürütülen ve bir hedefe yönelik olan eğitim faaliyetlerine verilen addır.

3.Eğitim: Eğitim en genel anlamıyla bireyde istenilen davranışları oluşturma sürecidir.

Genel anlamda eğitimin 4 amacı olduğu söylenebilir.

1-Genel kültür değerleri aktarma

2-Bireyi toplumsallaştırma

3-Üretkenliği arttırma

4-Kalıtımla gelin gizli güçleri ortaya çıkararak geliştirme

Yukarıda söz edildiği gibi bir davranışın bireyin kendi çabaları sonucunda öğrenilmesi de mümkün olabilmektedir.
Bu eğitimle öğrenme kavramları arasındaki farkı da ifade eder.
Çünkü eğitimde bireye bilginin bir başka kimse tarafından aktarılması olası iken öğrenmede böyle bir şart yoktur. Birey bilgiyi kendi yaşantıları yolu ile edinebilir.
Eğitimde ise kazanılan davranışların tamamı öğrenilmiş davranışlardır.
4.Yaşantı ( Deneyim): Yaşantı bireyin çevresi ile belli düzeydeki iletişimleri sonucunda ondan kalan iz olarak tanımlanır.
İnsan yaşantılarına bağlı olarak yeni yeni davranışlar öğrenir. Yani yaşantılarından sonuçlar çıkarır ve bu sonuçlara göre yaşamını düzenli ve daha sonraki durumlarda nasıl davranacağına karar verir. Deneyim öğrenilen davranışla ilgili pratiklik kazandırma açısından önemlidir.

5.Davranış: Öğrenme kavramı söz konusu olduğu onunla ilgili davranış kavramı da ön plana çıkmaktadır. Organizmanın her türlü etkinliğine davranış adı verilmektedir.
Bir başka ifadeyle davranış organizmanın gözlenebilen ya da gözlenemeyen açık ya da örtük etkinliklerinin tümüdür.
Örneğin ders çalışmayı düşünmek yazı yazmak konuşmak

6.Davranış türleri:  Organizmada var olan davranışlar genel olarak üç grupta toplanmaktadır. 1. içgüdüsel ve refleksif davranışlar 2. geçici davranışlar 3. öğrenilmiş davranışlar
a.İçgüdüsel ve refleksif davranışlar: Bir tanımlamaya göre bireyin doğuştan geçirdikleri doğal ülkücüleri İçgüdü denir. Buna göre

İçgüdü: Belli bir bilgi veya eğitimi dayanmayan düşünmeyi gerektirmeyen kendiliğinden doğan amaca yönelik davranış etkinliği. Bu durumda İçgüdü organizmanın ihtiyaçlarından kendiliğinden doğan daha önceden öğrenilmemiş ancak sinir sisteminde ön hazırlığı bulunan davranışları göstermede etkili olan bir güç kaynağıdır.
İçgüdüler organizmanın yaşamını sürdürmesi için gerekli olan bedensel ihtiyaçları yaratırlar.
Örneğin yemek içmek cinsellik bağırsakların boşaltılması gibi içgüdüsel davranışlardır.

İçgüdülerin özellikleri:

içgüdüler doğuştan gelir.

içgüdüler belli zamanlarda ortaya çıkar.
içgüdüler bir türün tüm bireylerin de aynı biçimde mevcuttur

içgüdüler ertelenemez

Ayrıca içgüdüler karmaşık davranış örüntüleridir.

Refleks: Refleks doğuştan geçirilebilen veya potansiyel olarak var olan ama olgunlaşma ile ortaya çıkan belli bir uyarıcıya karşı organizmanın belli ve basit bir davranış gösterme eğilimidir.
Refleks belirli bir uyarıcıya öğrenilmemiş bir tepkide bulunmalıdır.
Mesela göz bebeğinin ışığa karşı küçülmesi , Işık azalınca da büyümesi gibi.

Refleksler Eğitim yolu ile değiştiremezler. Bundan yola çıkarak da reflekslerin öğrenilen davranışlar olmadığını görülür. Refleksler bazı durumlarda şartlara bağlanabilir.
Bu tür davranışlara ise şartlı refleks denir.
Örneğin köpeğe zil çaldıktan sonra et verilmesi ve bunun birçok kez tekrar edildikten sonra zil sesine salya salgılanması şartlı bir refleks örneğidir.

Reflekslerin özellikleri:

• Refleksler doğuştan geçirilir
• Belli bir davranıştır
• Basit bir davranıştır
• Belli bir uyarıcısı vardır
• Belli bir süre ertelenebilir
• Refleksler geliştirilebilir.

Geçici davranışlar: Alkol ilaç ve uyuşturucu maddeler alındığında hastalık ve yorgunluk sonrasında gözlenen davranış değişiklikleridir.
Başka bir ifade ile bu davranışlar belli bir etkinin etkisiyle ortaya çıkar ve organizma bu etkiden kurtulduğunda geçici davranışlar kendiliğinden ortadan kalkar.
Örneğin günlük yaşantısında gayet normal olan birinin içki alıp sarhoş olduğu zaman farklı davranmaları ve sarhoşluk durumu ortadan kalkınca yine eski haline dönmesi gibi.

Öğrenilmiş davranışlar: Sonradan kazanılan yani öğrenme ürünü olan davranışlardır.
Öğrenme psikolojisinin daha çok üstünde durduğu davranışlar bu tür davranışlardır.

Bir davranışın öğrenme olabilmesi için şu şartlar gerekir:

• Tekrar ya da yaşantı yoluyla meydana gelmesi
• Davranışta bir değişiklik olması
• Değişikliğin oldukça kalıcı ve izli olması gerekmektedir.
• Öğrenmeyi gerçekleşmiş ise transfer edilebilir
• Öğrenme doğrudan gözlenemez. Gözlemlenebilen bireyin performansıdır
• Öğrenme bireyin daha sonra karşılaşacağı durumlarda farklı bir yaklaşım göstermesine yol açar
• Öğrenme çevreye uyum sürecidir
• Öğrenme davranışın referans çevresindeki işaret ve ipuçlarındadır.

öğrenmeyi etkileyen içsel faktör ve dışsal faktörler vardır. Bunlar içsel faktör zeka , tutum ve güdülenme , benlik saygısı ,ilgi ve yetenekler , sağlık durumu , önbilgiler , kaygı , genel uyarılmışlık hali gibi etkenler içsel faktörlerdir.

Dışsal faktörler arkadaş, öğretmen, televizyon, internet , öğretim yöntemleri , kitap ,eğitim materyalleri ,geribildirim, pekiştireç gibi unsurlar ise dışı faktörleri meydana getiren durumlardır.