Edebiyat Dersi Aşık Edebiyatı Nazım Biçimleri ,Açıklama ve Örnekleri LYS Hazırlık Çalışması

AŞIK EDEBİYAT NAZIM BİÇİMLERİ

KOŞMA: Halk edebiyatında en çok kullanılan biçimdir. Hece ölçüsünün 11 li kalıbıyla yazılır. Dörtlük sayısı üç ile beş arasında değişir uyak düzeni genellikle şöyle olur.
1. aaab   - cccb

2. abab  - cccb

3. abcb  - dddb  ( koşmanın ilk dörtlü bu üç değişik biçimde uyarlanabilmektedir.)

Konularına Göre Koşma Türleri:

Güzelleme: Doğal güzelliklerini anlatmak ya da kadın , at gibi sevilen varlıkları övmek için yazılan lirik şiirlerdir.

Dinleyin ağalar Medhin eyleyim

elma yanaklarının Karakaşlımın

o güzel gözlerine kurban olayım

dal gerdanımın da Sırma saçlımın


Taşlama:  Bir kimseyi yermek ya da toplumun bozuk yönlerini eleştirmek için yazılan şiirlerdir. Ormanda büyüyen adam azgını

Çarşıda pazarda insan beğenmez

Medrese kaçkını softa bozgunu s

Elam vermek için Keşan beğenmez

Koçaklama:  Coşkun ve yiğitçe bir üslupla savaş ve dövüşleri anlatan şiirlerdir. Epik şiir türünün örneğidir.

Köroğlu’yum Medhim  merde yeğine

 Koçyiğit değişmez cengi düğüne

 Sere serpe gider düşman önüne

Ölümü karşılar meydan içinde

Ağıt:  Bir kimsenin ölümü üzerine duyulan acıları anlatmak amacıyla söylenen şiirlerdir.  Sözlü edebiyat dönemindeki salguların devamıdır . Divan edebiyatındaki karşılığı ise mersiyedir.

Civan da  canına böyle kıyar mı

 Hasta başım taş yastığa koyar mı

Ergen kıza beyaz bezler Uyar mı

Al giy allı balam şalların hani

DESTAN:  Dört dizeli bentlerden oluşan oldukça uzun bir nazım biçimidir. Kimi destanlarda dörtlük sayısı yüzden fazladır.  Genellikle Hece ölçüsünün 11 li kalıbıyla yazılır.  Uyak düzeni koşma gibidir. Konuları bakımından destanları Savaş, Yangın, deprem, salgın hastalık, ünlü kişilerin yaşamları ,mizahi… gibi gruplara ayırabiliriz.

Esnaf Destanı:  

Nalbant oldum kırdım nalın çoğunu

 Bir katır anladım dinle oyunu

Ecemiymiş Bilmem huyunu

Çenemi teptirdim nalın sökerken

SEMAİ:  Hece ölçüsünün sekizli kalıbıyla yazılır 4  + 4 yada 3 + 5 duraklı semailerin kendine özgü bir ezgisi vardır.  Ve bu Ezgi'yle okunur . Uyak düzeni koşma gibidir. Sanayilerde daha çok sevdiği doğal güzellik gibi konular işlenir.

İncecikten Bir Kar Yağar

Tozar Elif Elif diye

Deli Gönül Abdal olmuş

Gezer Elif Elif diye

VARSAĞI: Güney Anadolu Bölgesi'nde yaşayan Varsak Türklerinin özel bir Ezgi ile söyledikleri türkülerin gelişmiş bir biçimidir. Dörtlük sayısı ve uyak düzeni semai gibidir. Varsağılar Yiğitçe, mertçe bir üslupla söylenir. Bu da dörtlüklerin içindeki bre, Hey, behey gibi ünlemler ile sağlanır.

Behey ela gözlü dilber

Vaktin geçer demedim mi

Harami olmuş gözlerin

Dolmadan bir dem sürelim