Edebiyat Dersi Aşık Edebiyatı Nazım Biçimleri ,Açıklama ve Örnekleri LYS Hazırlık Çalışması

AŞIK EDEBİYAT NAZIM BİÇİMLERİ

KOŞMA: Halk edebiyatında en çok kullanılan biçimdir. Hece ölçüsünün 11 li kalıbıyla yazılır. Dörtlük sayısı üç ile beş arasında değişir uyak düzeni genellikle şöyle olur.
1. aaab   - cccb

2. abab  - cccb

3. abcb  - dddb  ( koşmanın ilk dörtlü bu üç değişik biçimde uyarlanabilmektedir.)

Konularına Göre Koşma Türleri:

Güzelleme: Doğal güzelliklerini anlatmak ya da kadın , at gibi sevilen varlıkları övmek için yazılan lirik şiirlerdir.

Dinleyin ağalar Medhin eyleyim

elma yanaklarının Karakaşlımın

o güzel gözlerine kurban olayım

dal gerdanımın da Sırma saçlımın


Taşlama:  Bir kimseyi yermek ya da toplumun bozuk yönlerini eleştirmek için yazılan şiirlerdir. Ormanda büyüyen adam azgını

Çarşıda pazarda insan beğenmez

Medrese kaçkını softa bozgunu s

Elam vermek için Keşan beğenmez

Koçaklama:  Coşkun ve yiğitçe bir üslupla savaş ve dövüşleri anlatan şiirlerdir. Epik şiir türünün örneğidir.

Köroğlu’yum Medhim  merde yeğine

 Koçyiğit değişmez cengi düğüne

 Sere serpe gider düşman önüne

Ölümü karşılar meydan içinde

Ağıt:  Bir kimsenin ölümü üzerine duyulan acıları anlatmak amacıyla söylenen şiirlerdir.  Sözlü edebiyat dönemindeki salguların devamıdır . Divan edebiyatındaki karşılığı ise mersiyedir.

Civan da  canına böyle kıyar mı

 Hasta başım taş yastığa koyar mı

Ergen kıza beyaz bezler Uyar mı

Al giy allı balam şalların hani

DESTAN:  Dört dizeli bentlerden oluşan oldukça uzun bir nazım biçimidir. Kimi destanlarda dörtlük sayısı yüzden fazladır.  Genellikle Hece ölçüsünün 11 li kalıbıyla yazılır.  Uyak düzeni koşma gibidir. Konuları bakımından destanları Savaş, Yangın, deprem, salgın hastalık, ünlü kişilerin yaşamları ,mizahi… gibi gruplara ayırabiliriz.

Esnaf Destanı:  

Nalbant oldum kırdım nalın çoğunu

 Bir katır anladım dinle oyunu

Ecemiymiş Bilmem huyunu

Çenemi teptirdim nalın sökerken

SEMAİ:  Hece ölçüsünün sekizli kalıbıyla yazılır 4  + 4 yada 3 + 5 duraklı semailerin kendine özgü bir ezgisi vardır.  Ve bu Ezgi'yle okunur . Uyak düzeni koşma gibidir. Sanayilerde daha çok sevdiği doğal güzellik gibi konular işlenir.

İncecikten Bir Kar Yağar

Tozar Elif Elif diye

Deli Gönül Abdal olmuş

Gezer Elif Elif diye

VARSAĞI: Güney Anadolu Bölgesi'nde yaşayan Varsak Türklerinin özel bir Ezgi ile söyledikleri türkülerin gelişmiş bir biçimidir. Dörtlük sayısı ve uyak düzeni semai gibidir. Varsağılar Yiğitçe, mertçe bir üslupla söylenir. Bu da dörtlüklerin içindeki bre, Hey, behey gibi ünlemler ile sağlanır.

Behey ela gözlü dilber

Vaktin geçer demedim mi

Harami olmuş gözlerin

Dolmadan bir dem sürelim

Halk Edebiyat ve Aşık Edebiyatı Nazım Biçimleri Konu Anlatımı ,Örnekleri, Ygs Hazırlık Çalışması

 NAZIM BİÇİMLERİ

Halk Edebiyatı nazım biçimleri

Anonim halk şiiri nazım biçimleri

Mani: Halk şiirinde en küçük nazım biçimidir. Tek dörtlük halinde 7’li hece ölçüsüyle genellikle 4+3 duraklı söylenir.
Uyak düzeni aaxa şeklindedir.
Manilerin ilk iki dizesi uyağı doldurmak ya da temel düşünceye bir giriş yapmak için söylenir.
Temel duygu ve düşünce son iki dizede ortaya çıkar. Başlıca konusu Aşk olmakla birlikte bunun dışında hemen her türlü konularda da yazılabilir.
5 çeşit mani vardır. Tam (yani düz mani) iki çeşittir; kesik mani , artık yedekli mani , deyiş karşı- beri.
a. Tam Mani: yani düz dört dizeden oluşur düz Mani de dört dizinin de hece sayısı eşittir ikiye ayrılır.

1. Tam mani ( ilk dizesi doldurma)

Yel eser yönlendirir   a

Bahçeyi ödüllendirir a

Bir ayrılık bir ölüm     x

Dilsizi dillendirir        a

2. Tam mani( ilk dizesi doldurma) :

Samanlık dolu saman     a

Uyan Nişanlım uyan      a

Eller düğün yapıyor       x

Bizim düğün ne zaman  a

b. Klasik mani (Cinaslı mani): ilk dizisi 7 heceden az diğer dizileri yedi heceli söylenen maniler. Dize sayısı artabilir.

Yara Sızlar                       a

Ok yeğmiş yara sızlar   a

Yaralının halinden         x

Ne bilsin yaram sızlar   a

c. Yedekli Mani (artık mani): Düzme mani'nin sonuna aynı uyaklı dizeler eklenmiş mani çeşididir. Yedekli manide cinaslı uyak kullanılmaz

Ekin Ektim bitmiyor         a

boya vurdum tutmuyor  a

aramızda dağlar var         x

benim yare yetmiyor      a

şekerli yemek yaptım     c

boğazımdan gitmiyor     a

d. Karşı – Beri:  Karşılıklı manilerin bir türüdür. Kızlar ve erkekler ayrı gruplar dörder kişilik oluşturarak birbirlerine söylerler.

Erkek: Başına acem şalı

             Kırılsın her bir dalı

            Girsin terin altına

Kız :  Otur sevdiğim otur

          Rize iskemlesine

          Yüreğimin derdini

          Diyemem hepisine

Edebiyat konusu bakımından Tarih sosyoloji psikoloji felsefe coğrafya matematik biyoloji halkbilimi astronomi gibi bilim dallarıyla yakın ilişki içindedir.
Bir konuyu ele alıp değerlendiren sanatçı doğal olarak bu bilim dallarından yararlanmaktadır.
Çünkü edebiyatın öncelikli konusu insandır. insan ve insan yaşamındaki her şey edebiyatın merak alanındadır. Bu nedenle de insana hizmet eden tüm bilim dallarıyla ilişkilidir edebiyat.
Örneğin insan sağlığıyla ilgilenen tıp insan ve tüm alanları inceleyen biyoloji sayıları konu alan matematik edebiyatın konusu içinde yer alabilir. Fakat bu durum edebi eseri bilimsellik kazandırmaz Çünkü Edebiyat bu bilimlerde kendi kurgusu içinde Gerektiği kadar yararlanır.
edebiyat tüm bunların yanında en çok kültür bilimleri ile ilişkilidir Tarih sosyoloji psikoloji felsefe

e. Deyiş: Çeşitli vesilelerle bir araya gelen insanların söylemiş oldukları manilerdir. Bu kişiler kız- delikanlı, baba- oğul, ana- kız gibi çeşitli kişiler olabilir.

TÜRKÜ:  Türlü ezgilerle söylenen Anonim halk şiiri nazım biçimidir. Kaynağını Türk sözcüğünden alır. Türklere özgü şarkıdır halk edebiyatının en zengin alanıdır. Anadolu halkı bütün acılarına ve sevinçlerini türkülerle dile getirmiştir.

Türkü İki bölümden meydana gelir birinci bölüm asıl sözlerin bulunduğu bölümdür buna bent adı verilir. ikinci bölüm ise renklerin sonunda yinelenen dizeler vardır bu bölümlere bağlama ya da kavuştak adı verilir
Türküler genellikle Yedili ,sekizli ,11 li hece kalıplarıyla yazılmıştır konular çok değişik olabilir.

NİNNİ: Annelerin çocuklarını uyutmak için söyledikleri Ezgili sözlerdir.

BİLMECE: Nazım (yani şiir) biçiminde ve düz yazı biçiminde olmak üzere iki şekilde görülmektedir.