Maveraünnehir'de Kurulan İlk Türk İslam Devletleri Kimlerdir Özellikleri Kültür ve Medeniyetleri

 Maveraünnehir ve Çevresinde Kurulan Türk İslam Devletleri 

NOT:  Maveraünnehir,  İki Nehir arası anlamına gelmektedir.  Orta Asya'nın batısında Aral Gölü'ne dökülen Seyhun ve Ceyhun ırmakları arasında kalan bölgeye verilen isim Maveraünnehirdir.
1. Karahanlılar:

• Maveraünnehir'de kurulan ilk Türk İslam devletidir.
• Karluk ,Yağma ve Çiğil Türkleri tarafından batı ve Doğu Türkistan arasında 1840 da kurulmuştur.
• Kurucuları Bilge Kül Kadir Handır.
• Satuk Buğra Han döneminde İslamiyeti resmi din olarak kabul ettiler.
• Halkının tamamına yakını Türktür.

 Bu durum resmi dilin eğitim ve edebiyat dilinin Türkçe olması sonucu ortaya çıkmıştır.

• İkili devlet teşkilatını uyguladılar.
• Ttürk-islam sentezi nin ilk temsilcisi oldular.
•  Türk İslam mimarisinin ve edebiyatının ilk örneklerini verdiler.
•  Ribat adı verilen Türk kervansarayları nı inşa ettiler.
• Burslu ve yatılı eğitim sistemini başlattılar.
•  Hanedan arasında çıkan anlaşmazlıklar sonucunda devlet doğu ve batı olmak üzere ikiye ayrıldı 1042.

2.Gazneliler :  

• Afganistan'ın Gazne şehrinde kuruldular.
•  Maveraünnehir deki  Samanoğulları devleti içinde doğdular.
• Kurucuları Alp Tegin’dir .
• Gazneli Mahmut Devleti en parlak devrini yaşatmıştır.
•  Gazneli Mahmut Hindistan'a 17 sefer düzenleyerek bölgede islamiyetin yayılmasını sağlamıştır.

Bu gelişme Hindistan'da halkı sınıflara ayıran kas sisteminin zayıflamasına etkili olmuştur.

• Abbasi halifesini Büveyhoğulları nın baskısından kurtardı.

Bu hizmet karşılığında Abbasi halifesi Gazneli Mahmut'a “Sultan”  ünvanını vermiştir.

NOT:  Türk tarihinde sultan unvanını ilk defa Gazneli Mahmut kullanmıştır

• 1040 Dandanakan Savaşı'nda Selçuklulara yenilince yıkılış sürecine girdiler.

• 1187 de Afganlar ilk yerli halkı Gurlular tarafından yıkıldılar.

NOT: Gaznelilerin yıkılmasında etnik yapının farklılığı etkili olmuştur.

3. Büyük Selçuklular:
Oğuzların Kınık boyu tarafından 1040 Dandanakan Savaşı'nın Gaznelilere karşı kazanılmasıyla resmen kuruldular. Anadolu'nun fethi için Bizans'ın da yapılan Pasinler Savaşının 1048 de kazandılar.

NOT: Pasinler Savaşı Bizans ile Selçuklular arasında yapılan ilk savaştır Bağdat seferi ile şiir ve Yolları tehlikesine son vererek Abbasi halifesini koruma altına almıştır

DİKKAT:  Bağdat seferi sonucunda Abbasi halifesinin Tuğrul Bey'e sultan-ül mağrip ve’I Maşrık ünvanı verilmiştir.

Önemli: Böylece İslam dünyasının siyasi liderliği Türklere geçmiştir.

Malazgirt Savaşı 1071 nedenleri:

•  Bizans'ın Türk ilerleyişinin durdurmak istemesi.
•  Türklerin ön asya'da biriken Türkmen boylarına yurt sağlamaya çalışmaları.

Malazgirt Savaşının Sonuçları:

1. Anadolu'nun kapısı Türklere açıldı.

2. İslam dünyası üzerindeki Bizans baskısı sona erdi.

3. Bizans Türk ilerleyişine karşı Avrupa'dan yardım istemek zorunda kaldı.

Bu durum Haçlı Seferlerinin başlamasına zemin hazırlamıştır

4. Anadolu'nun Türkleşme süreci hızlandı.

5. Anadolu'da ilk Türk beylikleri kuruldu.

Böylece Anadolu'da Türkiye Tarihi başlamıştır.

6.Muş yakınlarındaki Malazgirt Ovası'nda yapılan Savaşı Selçuklular kazandı.

7. Bizans İmparatoru esir düştüğü bu savaşın kazanılmasında Bizans ordusundaki  Uz ve Peçeneklerin de Selçukluların tarafına geçmesi etkili olmuştur.

Sultan Alparslan Malazgirt savaşından sonra fethedilen yerlere fetheden e aittir politikasını hayata geçirerek bütün Selçuklu Şehzade ve emirlerini ve Türkmen beylerini Anadolu'nun fethi için görevlendirdi.

Bu durum İkta sisteminin temellerini atılmaya başlandığını gösterir.

Melikşah zamanında Büyük Selçuklu Devleti'nin batıda Anadolu doğuda balkaş ve Işık gölleri,  kuzeyde Kafkasya , güneyde Mısır ve Arabistan Yarımadası olmak üzere en geniş sınırlarına ulaştı.

Katvan Savaşı'nda 1141 Moğol asıllı karahitaylılar’a yenilen Selçukluların bir süre sonra yıkılmasıyla Türkistan ilk kez bir putperest toplumunun egemenliğine girdi 1157.

Büyük Selçuklu Devletinin yıkılışının nedenleri:

 1.Belirli bir veraset sistemlerinin olmaması.

 2. Taht kavgalarının fazla olması.

 3. Meliklere  içişlerinde serbestçe hareket edebilme yetkisinin verilmiş olması.

Bu durum yönetimde güçlü bir merkeziyetçiliğin uygulanmadığının gösterir bir durumdur .

 4. Haçlı Seferlerinin yarattığı dolaylı Sarsıntı.

 5. Batınilik tarikatının yıkıcı etkisi.

 6. Türkmenlerin küstürülmüş olması.

 7. Atabeyliklerin bağımsızlıklarını kazanmak için ayaklanmaları.

 8. Abbasi halifesinin aleyhte çalışmalar yapması.

 9. Katvan Savaşı'nın kaybedilmiş olması

Kurulan Hanlıklar:  Moğol İmparatorluğu 1196 yılında bütün kabile reislerinin katıldığı kurultayda Cengiz ismini ve ayrıca Han ünvanını alan Timuçin Moğol devletini kurmuştur. Cengiz Han'ın ölümünden sonra Merkezi Otoritenin giderek zayıflaması ile Cengiz İmparatorluğu topraklarına dört büyük devlet ortaya çıktı bu devletler şunlardır.

• Kubilay Hanlığı
• Çağatay Hanlığı
• Altın Orda Devleti
• İlhanlı Devleti

Şimdi bu hanlıkları ve küçük Devletleri kısaca özelliklerini belirtelim

a. Kubilay Hanlığı 1280 – 1368: Tuluy’un oğlu Kubilay tarafından Çin’de  kurulmuştur.

 Çin'de kurulduğu için Türkleşemeyen ve İslamiyeti kabul etmeyen tek Cengiz koludur.

b. Çağatay Hanlığı 1227 1369: Cengiz Han'ın oğlu Çağatay tarafından Türkistan'da kurulmuştur . İslamiyeti resmi din olarak kabul etmişlerdir.

 Türklüğü benimsemiş Ve zaman içinde Türkleşmiştir.
c. Altın Orda Devleti 1227 1502: Batu han Hazar Denizi'nin kuzeyindeki Saray şehrini Başkent yaparak Altın Orda devletini kurmuştur.

 İslamiyeti kabul eden ilk Cengiz koludur.

 Altın Orda topraklarında daha sonra Kırım, kazan ,sabir, astrahan, Özbek, Buhara ,Nogay ,hive ,hokand ve Kasım gibi hanlıklar kurulmuştur.

d. İlhanlı Devleti 1256 1336: Cengiz İmparatorluğu'nun parçalanması üzerine Cengiz'in torunu Hülagu tarafından İran'da kurulmuştur 1258 yılında Bağdat'a alarak Abbasi devletinin son vermişlerdir.

Mısır'da Kurulan Türk Devletleri Kimlerdir ?