Türkiyeyi Etkileyen Basınç Merkezleri Nelerdir - Hangileridir ? Coğrafya Kpss ve Ygs Hazırlık Ders Notları

                                                   Türkiye'de Basınç  Merkezleri

Türkiye matematik ve özel konumu nedeniyle farklı basınç merkezlerinin etkisi altına girer. Türkiye'yi etkileyen basınç merkezleri şunlardır.

                                                                1. Asor Yüksek Basıncı:

Dinamik kökenlidir. Sürekli basınç merkezidir.  Yaz aylarında Türkiye'yi 40 derece kuzey paraleli ne kadar etkisi ne alır ve kuraklığa neden olur. Kışın ise güneye doğru kayar ve Türkiye'ye Batı rüzgarlarını gönderir . Akdeniz ve Ege üzerinden geçen rüzgarlar Türkiye'ye Nemli hava taşır ve yağış oluşturur.

                                                        2. İzlanda alçak basınç merkezi:

 

Dinamik kökenli ve sürekli basınç merkezidir. Etkisini daha çok kışın göstermektedir.  Türkiye Balkanlar üzerinden etkisine alır ve etkili olduğu dönemde soğuk ve yağışlı hava koşulları etkili olur.

                                                       3. Sibirya alçak basınç merkezi : 

 Termik kökenlidir ve mevsimliktir ve Türkiye'yi yazın etkileyen bir basınç merkezidir . Yaz aylarında Türkiye'ye Güneydoğu'dan etkisi ne alır.
Türkiye'ye çok sıcak ve kuru hava kütleleri gönderir Güneydoğu Anadolu'da buharlaşmayı ve kuraklığı arttıran bir basınç merkezidir.

                                                            4. Sibirya yüksek basıncı: 

Termik kökenli bir basınç türüdür.  Türkiye'yi kışın etkilemektedir  ve sürekli  bir basınç merkezi değildir.  Mevsimlik bir basınç merkezidir. Etkili olduğu dönemlerde Soğuk ve kuru Ayaz hava koşulları gösterir sıcaklık düşer.

Türkiyede İklim Elemanları ve İzoterm Haritaları. Coğrafya Kpss ve Ygs Hazırlık Konu Anlatımı

Türkiye'de İklim Elemanları:

 İklim Elemanları: sıcaklık, basınç, Rüzgar ,nem ve yağış şeklinde dizilir.

 Türkiye'de sıcaklık:
Türkiye'de sıcaklığın matematik ve özel konumu koşulları etkilemektedir.

İzoterm Haritaları

Aynı sıcaklığı sahip olan noktaları birleştiren eğrilerdir.

 İzotermleri haritaları iki şekilde çizilir.
1. Gerçek sıcaklığa göre çizilen haritalar bir yerin bulunduğu yükseltideki sıcaklığı belirlenerek çizilir. Enlem ,yükselti, denizellik ve karasallık sıcaklık dağılışını etkiler.

2.İndirgenmiş izoterm haritaları yukarıda sıcaklıklar deniz seviyesini indirgenmiştir.

Düşünelim:  İndirgenmiş izoterm haritalarında her yer deniz seviyesinde olarak kabul edildiği için yükselti ve dağların uzanış doğrultusu sıcaklığı etkilemez.

Türkiye'nin yıllık İndirgenmiş Sıcaklık Haritası

 

En yüksek sıcaklıklara enlem karasallık ve Güney yönlü sürü sıcak rüzgarlar etkisi ile Güneydoğu Anadolu'da rastlanır. Enlem, karasallık ve sibirya yüksek basıncı etkisiyle en düşük sıcaklıklar, Erzurum -Kars bölümündedir. Sıcaklıklar enlem etkisi ile güneyden kuzeye doğru azalır. Orta ve Doğu Karadeniz bölümlerinde sıcaklık Batı Karadeniz'de yüksektir. En yüksek sıcaklıklar ile en düşük sıcaklıklar arasındaki fark 8 santigrat dereceden fazladır.

Türkiye'nin Temmuz ayı indirgenmiş sıcaklık haritası:  

Sıcaklıklar genelde güneyden kuzeye doğru enlem etkisi ile azalır, en düşük sıcaklıklar enlem ve denizellik etkisiyle Karadeniz kıyılarındır. En yüksek sıcaklıklar enlem, karasallık ve sıcak rüzgarlar etkisiyle Güneydoğu Anadolu'dadır.  Aynı enlemde yer alan Karalar denizlerden sıcaktır. Haritalardaki en yüksek sıcaklıklar ile en düşük sıcaklıklar arasındaki fark 10 dereceden fazladır.

Türkiye'nin Ocak ayı indirgenmiş izoterm haritası: 

En sıcak yerleri enlem ve denizellik etkisiyle Akdeniz kıyılarıdır. Aynı enlem ye de yer alan denizler, karalardan sıcaktır en düşük sıcaklıklar enlem karasallık ve sibirya yüksek basınca etkisi ile Erzurum - Kars bölümündedir.

Türkiye'nin yıllık sıcaklık farkı haritası: 

Kıyılardan İç kesimlere gidildikçe sıcaklık farkı artar nemlilik etkisiyle en az sıcaklık farkı Karadeniz bölgesinde iken yükseltilmesi karasallık etkisi ile en fazla sıcaklık farkı Doğu Anadolu bölgesindedir.

Türkiye'de yıllık gerçek sıcaklık dağılışı: Haritada  gerçek sıcaklık değerlerini yükseltiden etkilemektedir. En yüksek sıcaklıklar Akdeniz Bölgesi'nin kıyı kesimi ile Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin güneyinde görülür, iç kesimlerde batıdan doğuya doğru karasallık ve yükselti arttığı için sıcaklıklar düşer. Enlem etkisiyle güneyden kuzeye doğru sıcaklık azalır.

Aynı enlemdeki merkezlerde sıcaklıkları farklı olmasının nedenleri denizellik, karasallık ve yükseltilir.

Türkiyenin İklimini ve Bitki Örtüsünü Etkileyen Etmenler Nelerdir? Coğrafya Kpss ve Ysg Hazırlık ders Notları

Türkiye'nin İklimi ve Bitki Örtüsü

 Tanımı ve örnekler: iklim, geniş alanlarda görülen ve uzun yıllar değişmeyen ortalama atmosfer olaylarıdır.

Makroklima: Geniş alanlarda görülen büyük iklim tipleridir.

Mikroklima: Çevresine göre özel konumu nedeniyle farklı iklim özellikleri gösteren alanlara denir. 

Mesela; İzmir'de fön rüzgarlarının etkisiyle, Iğdır'da yer şekillerinin etkisi ile Malatya'da yer şekillerinin etkisi ile mikroklima özellikleri görülür.

İklim : Bitki, örtüsü ,tarım ürünleri, hayvancılık faaliyetleri, nüfus yerleşme, turizm faaliyetleri, kayaçların çözülmesi şekli (kimyasal ve fiziksel) , toprak tipleri ,akarsu rejimleri, insan karakterlerini önemli ölçüde etkiler.

Türkiye iklimini etkileyen etmenler:

A. Matematik konumu:

1. Orta kuşakta yer alır bu nedenle ülkemizde yıl içinde dört mevsim yaşanır.
2. Akdeniz iklimi kuşağındadır Bu nedenle ülkemizin büyük bir bölümünde yazlar kurak geçer.
3. Batı Rüzgarları kuşağındadır Bu sebeple ülkemizde hakim rüzgar yönü daha çok batıdır.
4. Kuzey sektörlü rüzgarlar soğuk Güney sektörünü rüzgarlar sıcaktır

5. Dağların Güney yamaçları güneşe dönük olduğu için (bakı) daha sıcaktır.

6. Güneyden kuzeye doğru sıcaklık azalır.

7. En sıcak dönem temmuz - ağustos en soğuk dönem Ocak – Şubat’tır.

B. Özel konum:

1. Çevresindeki denizlerin etkisi: Kıyı kesimlerinde nem fazla olduğu için yağış fazla bitki örtüsü Gür sıcaklık farklılıkları azdır ve kayaçlarda daha çok kimyasal çözülmeler görülür.
 

2. Yer şekillerinin etkisi: Türkiye'de yüzey şekillerinin konumu, yükseltİ ve Bakı durumu iklim çeşitliliğinin fazla olmasını sağlar.

Düşünelim: Ülkemizde aynı anda dört mevsim koşullarının yaşanmasının nedeni yüzey şekillerinin çeşitli olmasıdır.

Ülkemiz ortalama yükseltisi (1132 metre ) fazla olan bir ülkedir. Yükseltinin fazla olmasına bağlı olarak şunlar ortaya çıkmıştır.

• Sıcaklık düşmekte
• Kış mevsimi uzamakta
• Kışın kar yağışları ve don olayları artmakta
• Karın yerde kalma süresi uzamaktadır.

Ülkemizde yükselti batıdan doğuya doğru artar Dağlar Karadeniz ve Akdeniz'de kıyıya paralel uzanır Bu sebepten dolayı bu alanlarda yamaç yağışları artar ancak yağışlı hava İç kesimlere giremez Ege'de ise Dağlar kıyıya dik uzandığı için yamaç yağışları azalmaktadır ancak Nemli hava işçilere daha fazla sokulabilmektedir.
 

3. Çevresindeki karaların etkisi: Kışın Doğu  Avrupa ile Sibirya'dan gelen soğuk hava kütleleri, yazın ise Kuzey Afrika Arabistan ve Basra Körfezi'nden gelen Sıcak ve kuru hava kütleleri ülkemizi etkiler.

Düşünelim: Ülkemizde iklimi etkileyen en önemli etken özel konum koşullarıdır. ülkemizin özel konumu koşullarına bağlı olarak, iklim çeşitliliği oldukça fazladır. iklim çeşitliliğine bağlı olarak da bitki örtüsü tarım ürünü ve toprak çeşitliliği de fazladır.

Türkiyede Bulunan Toprak Türleri Nelerdir, Coğrafya Kpss ve Ygs Hazırlık Ders Notu

TÜRKİYE’DE TOPRAKLAR

Türkiye'de Topraklar toprağın oluşumu üzerinde iklim, bitki örtüsü , canlı organizmalar ve dış kuvvetler etkilidir. Nemli iklim topraklarında tuz ve kireç oranı az iken özellikle Karadeniz'de kurak ve yarı kurak iklim bölgelerinde topraklarda tuz ve kireç oranı fazladır.  Ülkemiz iklim ve bitki örtüsü çeşitliliği nedeniyle toprak türleri açısından oldukça zengindir.

Kırmızı ve kahverengi Topraklar: Nemli Karadeniz kıyı şeridinde görülen toprak türüdür.  

Podzol: Batı Karadeniz kıyılarında görülür.

Çernezyom:  Dünyanın en verimli toprağıdır. Erzurum - Kars platolarında görülür. Çok verimli olmasına rağmen iklim koşullarının uygun olmaması nedeniyle topraktan fazla yararlanılamaz.

Kahve ve Kestane Renkli Step Toprağı:  Ülkemizin iç kesimlerinde görülür.

Terra – Rossa:  Akdeniz, Kıyı Ege ,Güney Marmara ve Gaziantep çevresinde görülür. Demiroksit oranı yüksektir.  Kırmızı toprak da denir.  Verimi oldukça düşüktür.

Alüvyal:  Akarsu boylarında ve Delta ovalarında görülen verimli topraklardır.

Lös: İç bölgelerde rüzgarların geçirmiş olduğu topraklardır.
 

Tüflü Topraklar: Volkanik alanlarda görülür.. Ülkemizde Kapadokya yöresinde bulunan bir toprak türüdür.