Türkiyenin İklimini ve Bitki Örtüsünü Etkileyen Etmenler Nelerdir? Coğrafya Kpss ve Ysg Hazırlık ders Notları

Türkiye'nin İklimi ve Bitki Örtüsü

 Tanımı ve örnekler: iklim, geniş alanlarda görülen ve uzun yıllar değişmeyen ortalama atmosfer olaylarıdır.

Makroklima: Geniş alanlarda görülen büyük iklim tipleridir.

Mikroklima: Çevresine göre özel konumu nedeniyle farklı iklim özellikleri gösteren alanlara denir. 

Mesela; İzmir'de fön rüzgarlarının etkisiyle, Iğdır'da yer şekillerinin etkisi ile Malatya'da yer şekillerinin etkisi ile mikroklima özellikleri görülür.

İklim : Bitki, örtüsü ,tarım ürünleri, hayvancılık faaliyetleri, nüfus yerleşme, turizm faaliyetleri, kayaçların çözülmesi şekli (kimyasal ve fiziksel) , toprak tipleri ,akarsu rejimleri, insan karakterlerini önemli ölçüde etkiler.

Türkiye iklimini etkileyen etmenler:

A. Matematik konumu:

1. Orta kuşakta yer alır bu nedenle ülkemizde yıl içinde dört mevsim yaşanır.
2. Akdeniz iklimi kuşağındadır Bu nedenle ülkemizin büyük bir bölümünde yazlar kurak geçer.
3. Batı Rüzgarları kuşağındadır Bu sebeple ülkemizde hakim rüzgar yönü daha çok batıdır.
4. Kuzey sektörlü rüzgarlar soğuk Güney sektörünü rüzgarlar sıcaktır

5. Dağların Güney yamaçları güneşe dönük olduğu için (bakı) daha sıcaktır.

6. Güneyden kuzeye doğru sıcaklık azalır.

7. En sıcak dönem temmuz - ağustos en soğuk dönem Ocak – Şubat’tır.

B. Özel konum:

1. Çevresindeki denizlerin etkisi: Kıyı kesimlerinde nem fazla olduğu için yağış fazla bitki örtüsü Gür sıcaklık farklılıkları azdır ve kayaçlarda daha çok kimyasal çözülmeler görülür.
 

2. Yer şekillerinin etkisi: Türkiye'de yüzey şekillerinin konumu, yükseltİ ve Bakı durumu iklim çeşitliliğinin fazla olmasını sağlar.

Düşünelim: Ülkemizde aynı anda dört mevsim koşullarının yaşanmasının nedeni yüzey şekillerinin çeşitli olmasıdır.

Ülkemiz ortalama yükseltisi (1132 metre ) fazla olan bir ülkedir. Yükseltinin fazla olmasına bağlı olarak şunlar ortaya çıkmıştır.

• Sıcaklık düşmekte
• Kış mevsimi uzamakta
• Kışın kar yağışları ve don olayları artmakta
• Karın yerde kalma süresi uzamaktadır.

Ülkemizde yükselti batıdan doğuya doğru artar Dağlar Karadeniz ve Akdeniz'de kıyıya paralel uzanır Bu sebepten dolayı bu alanlarda yamaç yağışları artar ancak yağışlı hava İç kesimlere giremez Ege'de ise Dağlar kıyıya dik uzandığı için yamaç yağışları azalmaktadır ancak Nemli hava işçilere daha fazla sokulabilmektedir.
 

3. Çevresindeki karaların etkisi: Kışın Doğu  Avrupa ile Sibirya'dan gelen soğuk hava kütleleri, yazın ise Kuzey Afrika Arabistan ve Basra Körfezi'nden gelen Sıcak ve kuru hava kütleleri ülkemizi etkiler.

Düşünelim: Ülkemizde iklimi etkileyen en önemli etken özel konum koşullarıdır. ülkemizin özel konumu koşullarına bağlı olarak, iklim çeşitliliği oldukça fazladır. iklim çeşitliliğine bağlı olarak da bitki örtüsü tarım ürünü ve toprak çeşitliliği de fazladır.

20.Yüzyılda Osmanlıda Gelişen Olaylar Trablusgarp Savaşı ve Sonuçları , Uşi Antlaşması

20. YÜZYIL BAŞLARINDA GELİŞEN OLAYLAR

Osmanlı İmparatorluğu'nda dağılmayı önleme çabaları olarak ortaya çıkan fikir akımları

Fikir akımı     Savunucuları                  Savunduğu fikir     Etkili olduğu dönem

Osmanlıcılık:  Genç Osmanlılar               Eşitlik                  I. Meşrutiyet Dönemi

                          (Jön Türkler)

En önemli özelliği Tanzimat dönemiyle başlamış 93 Harbi ile zayıflamış Balkan Savaşı ile tamamen silinmiştir.

İslamcılık: II.Abdülhamid Mehmet Akif  ,amaç Müslüman birlikteliği sağlamak, etkili olduğu dönem, İstibdat dönemi , Birinci Dünya Savaşı'nda Arapların Osmanlı halifesinin Cihad çağrısına uyumaması ile başarısızlığı uğramıştır.

Türkçülük: İttihat ve terakkiciler ile Ziya Paşa savunmuştur savunduğu fikir Türk birliğidir. İkinci Meşrutiyet Döneminde etkili olmuştur. Kurtuluş Savaşı'nın kazanılmasında etkili olmuş ve zamanla Atatürk milliyetçiliğine dönüşmüştür.

Batıcılık: Savunucusu Tevfik Fikret Avrupa değerlerine sahip çıkmayı amaçlamıştır. Lale Devri ve tanzimat döneminde etkili olmuştur türkçülerin Turan idealine karşı İrfan idealini gerçekleştirmişlerdir..

Adem'i merkeziyetçilik: Savunan Prens Sabahattin’dir. Savunduğu fikir federalcilik bir en önemli özelliği İkinci Meşrutiyet Döneminde ayrılıkçı ayaklanmaların hızlanmasında etkili olmuştur.

Yirminci yüzyılda meydana gelen savaşlar

Hatırlatalım: Yirminci yüzyılda yaşanan savaşlar da iki önemli neden etkili olmuştur.

Bunlar:

1. Fransız İhtilali ile ortaya çıkan milliyetçilik hareketleri

2. sanayi inkılabının sonucu olarak ortaya çıkan Sömürgecilik yarışıdır. Örneğin Trablusgarp Savaşı'nın çıkmasında Sömürgecilik hareketleri etkili olurken Balkan savaşlarında milliyetçilik sorunu etkili olmuştur.

Trablusgarp Savaşı (1911 – 1912)

Savaşı'nın nedenleri:

• İtalya'nın Siyasi birliğini geç kurması
• İtalya'nın hammadde ve pazar payına aramaya girişmesi
• İtalya'nın habeşistan'ı başarısızlığını telafi etmek istemesi
• Trablusgarp'ın coğrafi açıdan İtalya'ya yakın olması

Trablusgarp'ın sonuçları:

•  İtalya ile Uşi Anlaşması imzalandı
• Trablusgarp ve Bingazi kaybedildi
• Osmanlı Devleti'nin Kuzey Afrika egemenliği sona erdi
• Osmanlı Devleti'nin 12 Ada ve Rodos egemenliği fiilen sona ermiştir.

• İtalya İngiltere Fransa ve Rusya'nın da onayını aldıktan sonra 28 Eylül 1911 de Osmanlı Devleti'nden Trablusgarp'ın boşaltılmasını ve kendisine teslim edilmesini istedi. Bu hukuk dışı isteği Osmanlı Devleti tarafından reddedilince, İtalya Osmanlı Devleti'ne savaş ilan etti.

Dikkat: Osmanlı Devleti İngilizlerin Mısır'ı işgal altında tutması ve Trablusgarp sahillerinin İtalyan kontrolünden olması nedeniyle bölgeye ne karadan nede denizden gerekli yardımında bulunamamıştır.

• Mustafa Kemal ve Enver Paşa'nın önderliğinde yerel hareket desteklenmiş ve Derne, tobruk ile Bingazi cephelerinde önemli başarılar elde edilmiştir.

Dikkat: Mustafa Kemal emperyalizme karşı ilk askeri başarısını Trablusgarp Savaşı'nda Derne ve tobruk cephelerinde kazanmıştır.

• Trablusgarp Savaşı'nın subaylarını Balkan Savaşı nedeniyle geri çağıran Osmanlı Devleti İtalyanlarla Barış imzalamak zorunda kalmıştır.

 Uşi Antlaşması 15 Ekim 1912

•  Bu antlaşmaya göre ;Trablusgarp ve Bingazi İtalya'ya bırakıldı. 

Düşünelim: Böylece Osmanlı Devleti'nin Kuzey Afrika egemenliği sona ermiştir 12 Ada Balkan Savaşları sonuçlanana kadar geçici olarak İtalya'ya bırakıldı.

Dikkat bu madde Balkan savaşlarında Yunanistan'a karşı alınan bir ömre niteliği taşır. 12 Ada daha sonra Lozan Antlaşması'yla İtalya'ya devredilecek İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra Yunanistan'a bırakılacaktır.

• Müslüman olan Trablusgarp halkı dini bakımdan Osmanlı halifesi ne bağlı kalacaktır.

Düşünelim: Bu durum Osmanlı Devleti'nin Halifeliğin siyasi gücün den yararlanarak bölge halkı ile olan kültürel Bağlarını devam ettirmek istediğini gösterir.

Unutmayalım: Osmanlı Devleti 18 yüzyılda Küçük Kaynarca Antlaşması'ndan Kırım halkı için yirminci yüzyılda Uşi Anlaşması'nda Trablusgarp halkı için Halifeliğin siyasi gücünden yararlanmaya çalışmıştır.

• İtalya diğer devletlerin onaylaması halinde kapitülasyonların kaldırılmasına karşı çıkmayacaktı.
• Osmanlı dış borçlarının trablusgarp'ın payına düşecek kısmı italyanlarca ödenecektir.

Bilgilendirelim: Osmanlı Devleti'nin Kuzey Afrika'yı kaybetmek kronolojisi:
1830 Cezayir
1847 Fas
1881 Tunus
1882 Mısır
1912 Trablusgarp

Güzel Sanatlar İçinde Edebiyatın Yeri ve Önemi Lys Hazırlık

GÜZELSANATLAR İÇİNDE EDEBİYATIN YERİ

Sanat nedir: Sanat, insanın bir zamanlar yaşamış olduğu duyguyu kendinde canlandırdıktan sonra, aynı duyguyu başkalarının da hissedilebilmesi için hareket ,ses ,çizgi, renk veya sözcüklerle belirlenen biçimlerde ifade etmek yönteminden doğmuştur.

Sanat bir duygu, tasarı, güzellik gibi anlatımlarda kullanılan yöntemlerin tamamı veya bu anlatım sonucunda ortaya çıkan üstün yaratıcılıktır.
Yaratılanların bir yönüyle güzel ve etkileyici olması onun sanat olarak nitelendirdiğimiz iyi sağlayacaktır.
Güzel Sanatlar ise edebiyat müzik resim, heykel, Mimarlık, tiyatro gibi insanda coşku ve hayranlık uyandıran sanatların tümüne verilen isimdir.
Diğer bir deyişle Güzel Sanatlar insanın çevresi ve doğal karşısında hissettiklerini çizgi renk şekil ses Söz veririm gibi unsurları kullanarak anlatılmasıyla meydana gelen şeydir.

Güzel Sanatların Temel Özellikleri Nelerdir?

Güzel Sanatlar gerçeklerin sanatçının duyusuyla yeniden yorumlanmasıdır. Sanatçı bunu yaparken güzellik, etkileyicilik, öğreticilik, evrensellik, yaratıcılık gibi özellikleri göz önünde bulundurur.
Çünkü sanat eserinde temel amaç insanda güzellik duygusu uyandırmaktır. Sanat insanlarda bu duyguyu yaratarak insana fayda sağlar.
İnsanların maddeye dayanan ihtiyaçlarını karşılamak için yapılan bilgi deneyim ve ustalık gerektiren işlerin Zanaat nedir. Ssanat eseri sağladığı faydalar yönüyle sanat eserlerinden ayrıdır. Onun sağladığı fayda maddi değil manevidir.
Sanatın ve zanaatin malzemesi ortak olabilir.
Örneğin bir tahta parçasını Marangozda kullanabilir, heykeltraş’ta kullanabilir. Sanatçı o pastayı işlerken ondan güzellik yaratmayı amaçlayan Vadisi insanların günlük ihtiyaçlarını karşılayacak malzemeler atmayı amaçla onun için öncelik yaratıcının insanın işini kolaylaştırmaktadır.

Güzel Sanatların Sınıflandırılması

Her sanatçı kendisini, farklı malzemelerle farklı biçimlerde ifade eder. Kimi ses ve dili , kimi  maddeyi, kimi hareketi kullanır.
Burada önemli olan sanatçının dünyayı algılayış biçimini kullandığı malzeme ile birleştirerek ifade etmesidir.
O halde sanatları kullanılan malzemeye göre şu şekilde sınıflandırmamız mümkündür.
 
                             GÜZEL SANATLAR  

İşitsel (Fonetik ) Sanatlar , Görsel (plastik) sanatlar, Dramatik (Ritmik) sanatlar olarak üçe ayrılır.

İşitsel (Fonetik) Sanatlar:

Edebiyat  

Müzik

Görsel (plastik) Sanatlar:

 Mimari

Heykel

Resim

Hadis

Dramatik (Ritmik) Sanatlar:

Tiyatro

Dans

Sinema

Bale

Opera

GÜZEL SANATLARIN SINIFLANDIRILMASI

1.Edebiyat: Sözcüklerle yapılan bir güzel sanat etkinliğidir. Edebiyat insanı, yine insana şiirle ya da düz yazı ile anlatır.
Bunu yaparken de dilin tüm olanaklarından faydalanır. Çünkü Edebiyat insana dair her şeyi sanatçının söz süzgecinden geçirerek sözcüklerle yeniden yaratır ve estetik biçimde insana sunar.

2.Resim: Renklerin kullanımı ile ortaya çıkan güzel sanat etkinliği İyidir. İnsanlardan bu yana mağara duvarlarına taşlara deriye kağıda çeşitli maddelerle çizgiler ve renkler kullanılarak resim yapılmıştır.
O halde şöyle diyebiliriz resim çizgilerin şekil ve renklerle bir ahenk oluşturması yoluyla sanatçının kendisini ifade etmesini sağlayan bir yoldur.

3.Heykel: Var olan ya da hayalde canlandırılan varlıklara taş çamur tahta maden gibi maddelerle boyut kazandırarak onları şekillendirmeye dayalı bir sanattır.

4.Mimarlık: Estetik zevkler göz önünde tutularak insanlara yeni yapılar yapma mekanlar tasarlamaya dayalıdır. Tarihi olma özelliğini kazanmış yapıtlar, tapınaklar, camiler, Saraylar bir medeniyetin Mimari eserlerini meydana getirirler mimari eserlerde estetik yarar ve işlevsellik bir aradadır.

5.Musiki: Müzik sesleri belirli bir resme göre düzenlenerek melodi biçiminde geçirildiği güzel sanat dalıdır. Doğada var olan tüm sesler bir ahenk oluşturacak biçimde yeniden düzenlenir.

6.Tiyatro: olmuş ya da olması mümkün bir durumun bir olayın sahnede oyuncular tarafından canlandırılması sanatıdır.

7.Dans: Müziği uyularak yapılan estetik vücut hareketlerinin kompozisyonda yapılan bir sanat etkinliği bir dans ve müzik ve vücut hareketleri iç içedir.

8.Opera: Sözlerinin bütünü veya çoğu şarkılı olarak söylenen müzikli tiyatro eseridir. Operada sözler bestelenir. Beden hareketleri ve mimikler bestelenmiş sözlerle birleşir tiyatrodan farkı da budur.

9.Bale: Dansı Jest, mimik ve sahne düzenlemesiyle birleşmesinden oluşur beden müziğin ahengi ile estetik bir sor meydana getirir. Bale dans ile gerçekleştirilen bir çeşit tiyatro olarak da nitelendirilebilir. Operadan farkı sözsüz olmasıdır.

10.Hat: Çizgi anlamına gelen hat güzel yazı sanatıdır. Burada amaç el yazısına estetik bir görünüm kazandırmaktır.

11.Sinema: Herhangi bir hareketi düzenli aralıklarla parçalara bölerek bunların resimlerini belirleme ve sonra bunları gösterici yardımıyla karanlık bir yerde bir ekran veya perde üzerine yansıtarak hareketi yeniden oluşturma işidir.
Güzel sanatların dalı olarak sinema yansıtılmaya uygun olan filmleri yaratma sanatıdır.

BİLİM VE GÜZEL SANATLAR ARASINDAKİ FARKLAR

1. Bilim Evrenin veya olayların bir bölümünü konu olarak seçen deneye dayanan yöntemler ve gerçeklikten yararlanarak sonuç çıkarmaya çalışan düzenli bilgi ilimdir.

Sanat ise duygu tasarı ve güzelliğin anlatımında kullanılan yöntemlerin tamamı veya bu anlatım sonucunda ortaya çıkan üstün yaratıcılık Türk sanat ve bilim arasındaki en temel fark da budur. Yaratıcılık.

2. Bilim evreni anlamlandırmaya açıklamaya çalışır bunu yaparken genelgeçer gerçeklerden deneysel verilerden yararlanır.

Sanat ise evreni sanatçının duyuş ve düşünüşu ile yeniden canlandırmaya çalışır. Buna göre sanat kurgusaldır ve sanatta öznellik ağır basar.

3.Sanatta soyut duygu ve düşünceler çeşitli yöntemlerle yaratılarak ortaya konur.

Bilimde ise somut gerçekler soyut formül teori ve yasalarla açıklanır.

4. Sanatın amacı bir güzellik yaratmak insanda estetik zevk oluşturmaktır.

Bilim ise doğrulara ulaşıp insanı bilgilendirmeyi amaçlar.

5. Sanat bireyseldir, kişisel duygular düşünceleri ele alır bu duygular tüm insanlığı ilgilendiren bilir ama sanatçının yorumu söz konusu olduğunda sanatçı kişisel olma niteliğini korur.

 Bilim ise kişiden kişiye değişmeyen gerçekleri ele alır.

GÜZEL SANATLARIN İÇİNDE EDEBİYATINYERİ

Edebiyat; dili ile gerçekleştirilen malzemesi, dil olan güzel sanat etkinliğidir. Edebi eser ise sanat değeri olan eseridir.  Edebi eserlerde estetik zevk gözetilerek yeniden yaratılan bir dil kullanılır. Nasıl ki resmin dili renk , müziğin dili nota,  dansın dili ritim ve hareket ise edebiyatta da sözcükleri yeniden şekillendirerek kendi estetik dilini yaratır.

Edebi eser ve diğer tüm sanat eserleri gibi sanatçının üslubunu yansıtır. Üslup sanatçının düşünme ve tasarlama biçimidir.
Bu Biçim edebi eserin özgünlüğünü sağlar. Sanatçı, üslubuyla kurmaca bir dünya yaratır. Bu kurgu Gerçeklerden beslenir ama yazarın yeniden yarat sıvıyla meydana getirilen bir gerçeklik yansıtır.
bunun altında yatan neden ise Öncelikle insanda güzellik duygusu oluşturmaktır. Çünkü Edebiyat; Sözde yazıda düşüncede hayalde güzellik demektir. Bilim nasıl ki akla mantığa öğretmeye yönelik ise sanat da insan ruhunu doyurmaya güzelleştirmeye yönelik ki bu nedenle edebiyatta güzel sanat dallarından biridir.