Türkiye'de Nüfus ve Nüfus Artış Hızının Olumlu ve Olumsuz Yönleri Nelerdir ? Coğrafya Kpss - Ygs Hazırlık Notları

Türkiye'de Nüfus ve Yerleşme

 Tanım ve örnekler

 Nüfus: sınırları belirlenmiş bir alanda yaşayan insan sayısına verilen addır.

 Demografya: Nüfusun özelliklerini, nüfus artış hızını, nüfus hareketlerini inceleyen bilim dalıdır.

Nüfus artış hızı:  Doğum oranı ile ölüm oranı arasındaki farka denir.

Türkiye'de nüfus artışını etkileyen faktörler:

Doğumlar ,ölümler ve göçler nüfus artışını etkileyen faktörlerdendir.

Hatırlatalım: Bir yerde doğumlar ölümlerden fazla ise doğal nüfus artışı oluşur.
Gelişmiş ülkelerde nüfus artmasından daha çok göçler etkili iken ülkemizde nüfus artışı üzerinde daha çok doğumda etkili olmaktadır.

Nüfus artış hızını arttıran nedenler:

• Doğum oranının ölüm oranından fazla olması
• Bebek ölüm oranlarının azalması
• Sağlık hizmetlerinin gelişmesi
• Eğitim seviyesinin düşük olması
• Ortalama yaşam süresinin artması
• Beslenme koşullarının iyileşmesi
• Gelenek ve görenekler
• Dini inanışlar
• Dışarıdan yapılan göçler.

Nüfus artış hızını azaltan nedenler:

• Aile planlamaları
• Eğitim seviyesinin yükselmesi
• Kadının iş hayatına girmesi
• Ülke dışına yapılan göçler
• Sanayileşme
• Doğal afetler
• Savaşlar ve etnik baskılar
• Salgın hastalıklar.

Hatırlatalım: Geri kalmış ülkelerde nüfus artış hızı ,doğumlar fazla olduğu için gelişmiş ülkelere göre oldukça fazladır.

Nüfus artış hızının olumsuz sonuçları:

• Kişi başına düşen gelir azalır
• Kalkınma hızı yavaşlar
• Yaşam standartı düşer
• İhracat gelirleri azalırken ithalat giderleri artar
• Doğal kaynaklar hızla tükenir.
  İşsizlik artar
• Köyden kente göç artar
• Beslenme ve sağlık hizmetleri aksar
• Çarpık kentleşme artar
• Nüfusa bağlı (demografi) yatırımlar artar
• Çevre kirliliği artar
• Belediye hizmetleri aksar.

Nüfus artışının olumlu sonuçları:

• Üretim artar
• İş gücü ve ücretler ucuzlar
• Vergi gelirleri artar
• Mal ve hizmetlere olan talep artar
• Piyasa genişler
• Ülke nüfusu genç ve dinamik bir yapı kazanır
• Ülkenin askeri gücü artar.

Hatırlatalım: Nüfus artış hızının yüksek olduğu özellikle gelişmekte olan ve geri kalmış ülkelerde önemli bir sorundur.

Nüfus sayımı:

Nüfusun miktarını ve yapısını belirlemek amacıyla yapılan sayım işlevidir.

Bu sayımlarda

• Nüfus miktarı
• Yaş durumu
• Okur yazar oranı
• Cinsiyet oranı
• Çalışan nüfusun Sektörel dağılımı
• Kırsal kentsel nüfus oranı
• Nüfus artış hızı
• İşsizlik oranı
• Asker çağındaki nüfus
• Seçmen sayısı  

Gibi demografik özellikler tespit edilir.

Nüfus sayımları ülkenin büyüme hızını ve kalkınma hızı da belirler.

Hatırlatalım: Ülkemizde ilk nüfus sayımı 1927 yılında yapılmış, ikinci nüfus sayımı ise 1935 yılında yapılmıştır. 1935 - 1990 yılları arasında her beş yılda bir sayım yapılmıştır. 1990 dan sonra her 10 yılda bir sayım yapılması kararlaştırılmıştır. 2007 yılından sonra adrese dayalı nüfus sistemine geçilerek her yılın son günü nüfus tespiti yapılmaktadır.

Türkiyede İklim Elemanları ve İzoterm Haritaları. Coğrafya Kpss ve Ygs Hazırlık Konu Anlatımı

Türkiye'de İklim Elemanları:

 İklim Elemanları: sıcaklık, basınç, Rüzgar ,nem ve yağış şeklinde dizilir.

 Türkiye'de sıcaklık:
Türkiye'de sıcaklığın matematik ve özel konumu koşulları etkilemektedir.

İzoterm Haritaları

Aynı sıcaklığı sahip olan noktaları birleştiren eğrilerdir.

 İzotermleri haritaları iki şekilde çizilir.
1. Gerçek sıcaklığa göre çizilen haritalar bir yerin bulunduğu yükseltideki sıcaklığı belirlenerek çizilir. Enlem ,yükselti, denizellik ve karasallık sıcaklık dağılışını etkiler.

2.İndirgenmiş izoterm haritaları yukarıda sıcaklıklar deniz seviyesini indirgenmiştir.

Düşünelim:  İndirgenmiş izoterm haritalarında her yer deniz seviyesinde olarak kabul edildiği için yükselti ve dağların uzanış doğrultusu sıcaklığı etkilemez.

Türkiye'nin yıllık İndirgenmiş Sıcaklık Haritası

 

En yüksek sıcaklıklara enlem karasallık ve Güney yönlü sürü sıcak rüzgarlar etkisi ile Güneydoğu Anadolu'da rastlanır. Enlem, karasallık ve sibirya yüksek basıncı etkisiyle en düşük sıcaklıklar, Erzurum -Kars bölümündedir. Sıcaklıklar enlem etkisi ile güneyden kuzeye doğru azalır. Orta ve Doğu Karadeniz bölümlerinde sıcaklık Batı Karadeniz'de yüksektir. En yüksek sıcaklıklar ile en düşük sıcaklıklar arasındaki fark 8 santigrat dereceden fazladır.

Türkiye'nin Temmuz ayı indirgenmiş sıcaklık haritası:  

Sıcaklıklar genelde güneyden kuzeye doğru enlem etkisi ile azalır, en düşük sıcaklıklar enlem ve denizellik etkisiyle Karadeniz kıyılarındır. En yüksek sıcaklıklar enlem, karasallık ve sıcak rüzgarlar etkisiyle Güneydoğu Anadolu'dadır.  Aynı enlemde yer alan Karalar denizlerden sıcaktır. Haritalardaki en yüksek sıcaklıklar ile en düşük sıcaklıklar arasındaki fark 10 dereceden fazladır.

Türkiye'nin Ocak ayı indirgenmiş izoterm haritası: 

En sıcak yerleri enlem ve denizellik etkisiyle Akdeniz kıyılarıdır. Aynı enlem ye de yer alan denizler, karalardan sıcaktır en düşük sıcaklıklar enlem karasallık ve sibirya yüksek basınca etkisi ile Erzurum - Kars bölümündedir.

Türkiye'nin yıllık sıcaklık farkı haritası: 

Kıyılardan İç kesimlere gidildikçe sıcaklık farkı artar nemlilik etkisiyle en az sıcaklık farkı Karadeniz bölgesinde iken yükseltilmesi karasallık etkisi ile en fazla sıcaklık farkı Doğu Anadolu bölgesindedir.

Türkiye'de yıllık gerçek sıcaklık dağılışı: Haritada  gerçek sıcaklık değerlerini yükseltiden etkilemektedir. En yüksek sıcaklıklar Akdeniz Bölgesi'nin kıyı kesimi ile Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nin güneyinde görülür, iç kesimlerde batıdan doğuya doğru karasallık ve yükselti arttığı için sıcaklıklar düşer. Enlem etkisiyle güneyden kuzeye doğru sıcaklık azalır.

Aynı enlemdeki merkezlerde sıcaklıkları farklı olmasının nedenleri denizellik, karasallık ve yükseltilir.

Türkiyenin İklimini ve Bitki Örtüsünü Etkileyen Etmenler Nelerdir? Coğrafya Kpss ve Ysg Hazırlık ders Notları

Türkiye'nin İklimi ve Bitki Örtüsü

 Tanımı ve örnekler: iklim, geniş alanlarda görülen ve uzun yıllar değişmeyen ortalama atmosfer olaylarıdır.

Makroklima: Geniş alanlarda görülen büyük iklim tipleridir.

Mikroklima: Çevresine göre özel konumu nedeniyle farklı iklim özellikleri gösteren alanlara denir. 

Mesela; İzmir'de fön rüzgarlarının etkisiyle, Iğdır'da yer şekillerinin etkisi ile Malatya'da yer şekillerinin etkisi ile mikroklima özellikleri görülür.

İklim : Bitki, örtüsü ,tarım ürünleri, hayvancılık faaliyetleri, nüfus yerleşme, turizm faaliyetleri, kayaçların çözülmesi şekli (kimyasal ve fiziksel) , toprak tipleri ,akarsu rejimleri, insan karakterlerini önemli ölçüde etkiler.

Türkiye iklimini etkileyen etmenler:

A. Matematik konumu:

1. Orta kuşakta yer alır bu nedenle ülkemizde yıl içinde dört mevsim yaşanır.
2. Akdeniz iklimi kuşağındadır Bu nedenle ülkemizin büyük bir bölümünde yazlar kurak geçer.
3. Batı Rüzgarları kuşağındadır Bu sebeple ülkemizde hakim rüzgar yönü daha çok batıdır.
4. Kuzey sektörlü rüzgarlar soğuk Güney sektörünü rüzgarlar sıcaktır

5. Dağların Güney yamaçları güneşe dönük olduğu için (bakı) daha sıcaktır.

6. Güneyden kuzeye doğru sıcaklık azalır.

7. En sıcak dönem temmuz - ağustos en soğuk dönem Ocak – Şubat’tır.

B. Özel konum:

1. Çevresindeki denizlerin etkisi: Kıyı kesimlerinde nem fazla olduğu için yağış fazla bitki örtüsü Gür sıcaklık farklılıkları azdır ve kayaçlarda daha çok kimyasal çözülmeler görülür.
 

2. Yer şekillerinin etkisi: Türkiye'de yüzey şekillerinin konumu, yükseltİ ve Bakı durumu iklim çeşitliliğinin fazla olmasını sağlar.

Düşünelim: Ülkemizde aynı anda dört mevsim koşullarının yaşanmasının nedeni yüzey şekillerinin çeşitli olmasıdır.

Ülkemiz ortalama yükseltisi (1132 metre ) fazla olan bir ülkedir. Yükseltinin fazla olmasına bağlı olarak şunlar ortaya çıkmıştır.

• Sıcaklık düşmekte
• Kış mevsimi uzamakta
• Kışın kar yağışları ve don olayları artmakta
• Karın yerde kalma süresi uzamaktadır.

Ülkemizde yükselti batıdan doğuya doğru artar Dağlar Karadeniz ve Akdeniz'de kıyıya paralel uzanır Bu sebepten dolayı bu alanlarda yamaç yağışları artar ancak yağışlı hava İç kesimlere giremez Ege'de ise Dağlar kıyıya dik uzandığı için yamaç yağışları azalmaktadır ancak Nemli hava işçilere daha fazla sokulabilmektedir.
 

3. Çevresindeki karaların etkisi: Kışın Doğu  Avrupa ile Sibirya'dan gelen soğuk hava kütleleri, yazın ise Kuzey Afrika Arabistan ve Basra Körfezi'nden gelen Sıcak ve kuru hava kütleleri ülkemizi etkiler.

Düşünelim: Ülkemizde iklimi etkileyen en önemli etken özel konum koşullarıdır. ülkemizin özel konumu koşullarına bağlı olarak, iklim çeşitliliği oldukça fazladır. iklim çeşitliliğine bağlı olarak da bitki örtüsü tarım ürünü ve toprak çeşitliliği de fazladır.