Türkiye'nin Yer Şekillerinin Genel Özellikler ve Dağların Oluşumları

Türkiye'nin Yer Şekillerinin Genel Özellikleri

Türkiye ortalama yükseltisi fazla olan bir ülkedir . (1132 metre)

Bunun nedenleri:  Alp Himalaya orojenezi sonucu oluşmuş genç bir ülke olması.

III. ve IV.  zaman başlarında toptan yükselmeyen uğramasıdır. ( yani Epirojenez yaşaması)

Ortalama yükseltinin fazla olması nedeniyle akarsularımızın enerji potansiyeli, gerçek sıcaklık ile indirgenmiş sıcaklık arasındaki fark, erozyon şiddeti , ova ve platoların yükseltisi fazladır.

Ülkemizde engebeli arazilerin geniş yer kaplaması yol yapım maliyetlerini arttırmış, kısa mesafede iklim çeşitliliğine neden olur, Gerçek alanla iz düşüm alan arasındaki farkın fazla, tarım alanlarının dar olmasına neden olmuştur.

Ülkemizde Dağlar doğu -batı yönünde uzanır.  Bu nedenle Karadeniz ve Akdeniz'de Dağlar kıyıya paralel uzanır.
Bu alanlarda deniz etkisi içerilere rahat giremez, Boyuna kıyılar görülür kıyı derindir (yani şelf dardır) Kıyıda girinti çıkıntı ,koy, körfez ,doğal Liman azdır. Kıyı ile iç kesimler arasında ulaşım oldukça zor yapılır. Ege'de ise Dağlar kıyıya dik uzanır bu alanda Denizi etkisi içerilere kadar rahatlıkla Sokulur. Enine kıyılar oluşmuştur . kıyı sığdır (Self geniştir) Kıyıda girinti - çıkıntı fazladır. Kıyı ile iç kesimler arasında ulaşım rahat yapılır.  Ayrıca ülkemizde dağların Batı Doğu yönünde uzanması kara ve demiryollarının daha çok bu yönde gelişmesine neden olmuştur.
Ülkemizde yükseltisi doğuya doğru artar.

Kırıklı yer yapısı yaygındır.  Bu nedenle deprem tehlikesi fazladır sıcak su kaynakları açısından zengindir.
Karstik yapı ve karstik şekiller en yaygın Akdeniz Bölgesi'nde Özellikle de Antalya bölümünde görülür.
Yer şekillerinin yükselti ve engebesi ne bağlı olarak gerçek alan ile iz düşüm alanı arasındaki fark en fazla olduğu bölge Doğu Anadolu en az olduğu bölge ise Marmara'dır. 

TÜRKİYE’NİN DAĞLARI

( Oluşumlarına Göre)

A) OROJENEZ DAĞLAR

1. HORST DAĞLAR (Kırık Dağlar)

2. ANTİKLİNAL DAĞLAR (Kıvrım Dağlar)

B) VOLKANİK DAĞLAR

Yüksekliği 500 Metreden fazla olan alanlara dal denir Türkiye'nin en yaygın olan yüzey şekilleri dağlarıdır.
 

A. Orojenik Oluşumlu Dağlar: Orojenez dağ oluşumu demektir. Deniz ve okyanus tabanlarında biriken tortul malzemelerinin tabakaların ya uyguladığı yan basınçlarla yükselerek su yüzüne çıkmasıyla orojenik dağlar oluşur. Orojenik dağlar iki şekilde oluşur.
  Kpss ,hazırlık , coğrafya, konu, not

1. Kıvrımlı dağlar:  Orojenez sırasında biriken tortul malzemeler esnekse yan basınçlar etkisiyle kıvrılır.
Kırılma sonucu yükselen kısmına antiklinal alçalan kısmına ise yani alçakta kalan yeri ise senklinal denir.

Tabakaların yapısında bozulma olmaz Sadece şekli bozulur.
Türkiye'deki kıvrımlı dağlar III. zamanda oluşan Alp Himalaya kıvrım kuşağının bir uzantısıdır. Ülkemizdeki dağlar daha çok kıvrılmayla oluşmuştur.

Türkiye'de Kuzey Anadolu dağları ve Toroslar kıvrılma ile oluşmuştur.

 Kuzey Anadolu dağlarının Batı Karadeniz'de küre ,Ilgaz, Bolu ve Köroğlu.

Orta Karadeniz'de Canik, Doğu Karadeniz'de ise Giresun ,Çimen, kop ,Mescit ve (Doğu Karadeniz dağları en yüksek yerleri Kaçkarlar.) Iğdır oluşturur.

Toros Dağları 3 sıra halinde uzanır Batı Toroslar Akbey, dedegöl ,Sultan ,geyik ,Erenler dağları. Orta Toroslar Bolkar, Aladağ, Tahtalı ,Binboğa dağları, Güneydoğu Toroslar ise Nurhak ,Muş, Bitlis ve Hakkari dağlarından meydana getirir.
 

2. Kırıklı Dağlar: Orojenez sırasında biriken malzemeler kırılmayacak kadar serttir, esnemez ve kırılır.
Bu şekilde oluşan dağları Kırıklı Dağlar denir. Kırılma sonucunda yükselen kırılmalara Horst alçakta kalan kısımları ise Graben denir. 

Kırılma sonucu tabakaların yapısı bozulmuştur bu alanlarda deprem tehlikesi fazla, sıcak su kaynakları oldukça zengindir.
Kpss ,hazırlık , coğrafya, konu, not 

Ülkemizde kırılmayla oluşmuş horst ve grabenler en fazla Ege bölgesinde yer alır. Bu bölgede yer alan kaz, Madra, Yunt, Boz ,Aydın ve Menteşe Dağları horst.  Bakırçay ,Gediz , Küçük Menderes ,Büyük Menderes ise Graben alanlarıdır.

Ayrıca Akdeniz Bölgesi'nde yer alan Nur dağları Horst, Amik Ovası ise Graben alanıdır.

B. Volkanik dağlar: Yerin derinliklerinde erimiş halde bulunan magmanın yeryüzüne zayıf ve dirençsiz fay hatlarında yüzeye çıkmasına volkanizma denir.

Volkanik Dağ

Sönmüş Volkanik Dağ

Türkiye'de volkanik faaliyetler III. zamanda , deniz altı volkanizması IV. zamanda ise Yüzeysel volkanizma şeklinde gerçekleşmiştir.

Ülkemizde aktif volkanik dağlar yoktur. En genç volkanik dağ Doğu Anadolu'daki Nemrut’tur.

Türkiye'de volkanik dağ en fazla Doğu Anadolu bölgesindedir.
 

Doğu Anadolu'da Nemrut, Süphan, Tendürek, Ağrı .

İç Anadolu'da Karadağ, Karacadağ, Erciyes, Melendiz, Hasan Dağı.

Güneydoğu Anadolu'da Karacadağ,

Marmara'da Uludağ ülkemizdeki iç volkanik dağıdır.  

Ege'de Kula volkanları (en fazla koninin bulunduğu alandır.) Volkanik dağları örnek teşkil eden yerlerdir.

Volkanik alanlar tehlikeli olmasına rağmen, topraklarının mineralce zengin olması ve çeşitli madenlerin; demir, krom ,Kurşun ,bakır gibi yaygın olarak bulunması nedeniyle yeryüzünün yoğun nüfuslanmış alanlarıdır.

Kpss ,hazırlık , coğrafya, konu, not