Birinci Dünya
Savaşı Sonunda Osmanlı İmparatorluğu'nun Durumu Mondros Ateşkes Antlaşması 30
Ekim 1918
Mondros’un
İmzalamanın Nedenleri
-
Bulgaristan'ın savaştan çekilmesi
- Osmanlı
Devleti'nin Almanya ve Avusturya ile ilgili olan bağlantısının kesilmesi
- Almanya ve
Avusturya Macaristan İmparatorluğu'nun Ateşkes önerisinde bulunması
- Anlaşma
Devletlerinin kuvvet ve malzeme üstünlüğüne sahip olması
- Peş peşe
savaşlara giren Anadolu'nun Savaş gücünün tükenmesi
- Wilson beyannamesi’nin 12 nci maddesine göre Osmanlı devletinin Türkleri
ayrılmış bölgelerde herkes tarafından kabul görecek bir Türk egemenliğinin
temin edileceğinin belirtilmesi
- Tamamen yok
olmaktansa anlaşma yapılmasının uygun görülmesi.
Anlaşma Ahmet İzzet Paşa kabinesinin Bahriye nazırı Rauf Orbay başkanlığından
bir heyet ile anlaşma devletleri arasında İngiliz amirali kalp arasında Limni
adasının Mondros limanında agamemnon zırhlısında imzalandı.
Mondros
Ateşkes Antlaşması'nın maddeleri
1. Çanakkale
ve İstanbul boğazları İtilaf devletlerince açılacak Karadeniz'e geçiş serbest
olacak Çanakkale'de Karadeniz istihdamları yine bu devletler tarafından işgal
edilecektir.
Düşünelim: Bu madde İtilaf Devletleri'nin
Osmanlı toprak bütünlüğünü bölmeyi ve başkent İstanbul'u baskı altında almayı
amaçladıklarını gösterir.
2. İtilaf
Devletleri güvenliklerini tehdit edecek bir durum olduğu zaman herhangi bir
stratejik noktayı işgal etme hakkına sahip olacaklardır. 7 maddedir.
Düşünelim: Bu madde itilaf devletlerinin
Anadolu'nun işgali nin Meşru bir zemine oturtmak amaçladıklarını gösterir.
3. Doğu
Anadolu'da 6 vilayette (Erzurum Van Diyarbakır Sivas Bitlis ve Elazığ) herhangi
bir karışıklık çıkarsa İtilaf Devletleri bu bölgeleri işgal etme haklarına
sahip olacaklardır. 24 üncü madde
Düşünelim: Bu madde ile itilaf devletleri
bölgede bağımsız bir Ermeni Devleti kurmayı amaçlamaktadırlar.
4. Sınırların
korunması ve iç güvenliğin sağlanması dışında Osmanlı orduları derhal terhis
edilecek Ordu'ya ait tüm silah ve cephane ve askeri taşıtlar İtilaf
devletlerine Teslim edilecektir.
5. Osmanlı
savaş gemileri İtilaf devletlerine teslim edilecek itilaf devletlerinin
göstereceği Osmanlı limanlarında gözaltında tutulacaklardır.
Düşünelim: Bu maddeler İtilaf Devletleri'nin
Anadolu'yu savunmasız bırakmayı Dolayısıyla işgalleri kolaylaştırmayı
amaçladıklarını gösteren şartlardır.
6. Osmanlı
Devleti ihtiyaçlarını karşıladıktan sonra kömür Mazot ve yeraltı kaynaklarını
dışarı satamayacak İtilaf Devletleri gereksinimlerini bunlardan
karşılayacaklardır.
Düşünelim: Bu madde ile İtilaf Devletleri'nin Osmanlı
Devleti'nin bir sömürge haline getirmeyi amaçladıklarını kesin bir
göstergesidir.
7. Tersane
ve limanları hükümet haberleşmesi dışındaki telsiz telgraf ve tabloların
denetimi itilaf devletlerinin kontrolü ne verilecektir.
8. Toros
Tünelleri Demiryolları itilaf devletlerinin kontrolü ne verilecektir.
Düşünelim: Bu maddeleri ile itilaf
devletlerinin işgaller karşısında Türk halkının örgütlenmesini engel olmayı
amaçladıklarını bir göstergesidir.
Mondros Ateşkes Antlaşması'nın önemi ve sonuçları
- Osmanlı İmparatorluğu
fiilen sona ermiştir.
- Anadolu
Silahsız ve savunmasız kalmıştır.
- İstanbul'un
güvenliği tehlikeye düşürülmüştür.
- Anadolu ve
Rumeli bağlantısı kesilmiştir.
- Anlaşmanın
yedinci maddesi ile Osmanlı Devleti'nin toprakları ve itilaf devletlerinin
işgaline zemin hazırlamıştır.
- Anlaşmanın
24 üncü maddesi ile ileride kurulması tasarlanan Ermeni devletinin zemin
hazırlamıştır.
Bilgilendirelim:
Mondros Ateşkes Anlaşması ile ilgili gerçeği Atatürk şu şekilde ifade etmiştir.
“Osmanlı Hükümeti Bu anlaşma ile kendini kayıtsız şartsız düşmanlara teslim
etmeyen muvafakat etmiştir yalnız muvafakat etmiş değil Düşmanların memleketi
İstilası için Onlara muaveneti yani yardımda var etmişlerdir. Bu anlaşma olduğu
gibi tatbik edildiği takdirde memleketin baştan nihayetine kadar işgal ve
iftiraya maruz olacağı şüphesizdir.”
Osmanlı Devleti'nin Sona Ermesinin Aşamaları
Mondros Ateşkes Anlaşması ile 30 Ekim 1918 de fiilen
Mudanya Ateşkes Anlaşması ile 11 Ekim 1922 de hukuken
Saltanatın kaldırılması ile 1 Kasım 1922 de resmen sona ermiştir.
Mondros
Ateşkes Anlaşmasının uygulamaya konulması ve ilk işgaller
İtilaf Devletleri ateşkesten hemen sonra ateşkesin yedinci maddesini bahane
ederek Osmanlı ülkesini işgal etmişlerdir.
Dikkat: Mondros ateşkesinden sonra ilk işgale uğrayan
Osmanlı toprağı Musul’dur.
Mondros ateşkesinden
sonra Anadolu'da ilk işgale uğrayan yer ise Hatay Dörtyol dur.
Mondros
Ateşkes Antlaşması'ndan sonra hangi ülke nereyi işgal etmiştir?
İngilizler: Musul , İskenderun , Urfa
, Antep, Maraş, Kars , Batum , Eskişehir, Samsun , Merzifon
Fransızlar: Adana, Hatay , Dörtyol , Urfa , Antep, Maraş , Mersin, Afyon
İtalyanlar: Antalya, Konya, Bodrum, Kuşadası, Fethiye, Marmaris
Yunanistan: İzmir ve dolaylarını işgal etmişlerdir.
Paris Barış
Konferansı 18 Ocak 1919
Toplanma amacı : Ateşkes
Antlaşması'ndan sonra Barış'ın sürekliliğini sağlamak yenilen devletler imzaalınacak olan Barış antlaşmalarının esaslarını belirlemek Osmanlı topraklarının
nasıl paylaşılacağını kararlaştırmak.
- Konferans Milletler Cemiyeti kurularak başlamıştır.
Düşünelim: Böylece İngiltere ve Fransa ABD’den gerçek
niyetlerini saklayarak barışçı olduklarını göstermek istemişlerdir.
- İngiltere ve
Fransa Wilson ilkelerine ters düşmemek için savaş tazminatı yerine Savaş onarım
sömürgeciliğin yerine de manda ve himaye sistemini ortaya atmışlardır.
- Bu
görüşmelerde Arap yarımadasına filistin-suriye-ırak manda sistemi ile yönetecek
bir devletin tayin edilmesi ve Anadolu'da ise bir Ermeni devletinin kurulması
kabul edildi.
- Gizli
anlaşmalarla İtalya'ya bırakılan İzmir ve çevresi ile Trakya'nın Yunanistan'a
verilmesi kararlaştırıldı.
Düşünelim:
Bu gelişme Birinci Dünya Savaşı'ndan sonra İtilaf bloğunda görüş ayrılıklarının
yaşanılması Yar başlandığının bir göstergesidir.