Temel İşlevlerine Göre Rehberlik Türleri

                           TEMEL İŞLEVLERİNE GÖRE REHBERLİK

Rehberliğin temel işlevlerini neler olduğu konusunda uzmanlar tam olarak bir anlaşma sağlayabilmiş değildir.
Birçok uzmanın görüşüne göre rehberliğin temel işlevlerinin şunlar olduğunu söyleyebiliriz.

• Uyum sağlayıcılık
• Yönelticilik
• Ayarlayıcılı
• Geliştiricik
• Önleyicilik
• Tamamlayıcılık
• Çarebuluculuk ( iyileştiricilik)

1.Uuyum sağlayıcı rehberlik: Öğrencilerin yeni ortamlara uyum sağlamalarını kolaylaştırıcı rehberlik hizmetlerini uyum sağlayıcı rehberlik hizmetleri denir.
Uyum sağlayıcı rehberlik hizmetleri öğrencilerde görülebilecek uyum bozukluklarına karşı gerekli önlemleri almaktadır ve yaşanan uyum problemlerinin çözümüne de katkı sağlamaktadır.

2.Yönetici rehberlik: Bireyin başarılı ve mutlu olmasında kişisel niteliklerine uygun alan test okul ve meslek seçmesinin rolü son derece önemlidir.
Bu amaç doğrultusunda birey yardımcı olabilmek için yönetici rehberlik hizmetlerinin verilmesi önemlidir.
Böylece birey kendi ilgi ve yeteneklerine uygun bir alana yönelebilir ve o alanda başarılı olup kendi gizil potansiyelini harekete geçirerek daha mutlu bir hayat sürebilir. Bu nedenle de yöneltmede yerleştirmek hizmetinin temel işlevi önleyecektir.

3.Ayarlayıcı rehberlik: Eğitim planlama amacılarına ve program yapımcılarına yol göstererek onların rehberlik hizmetleri ile edinilen bilgilere göz önüne alıp yeni programlar yapmalarına yardımcı olmaktır.
Çağdaş Eğitim anlayışı öğrencilerin eğitimlerinde bireysel farklılıklara ve çevre şartlarına öncelik verilmesi gerektiğini ifade etmektedir. Okul rehberlik servisleri de öğrencilerin özelliklerini ilgilerini yeteneklerini problemlerini hayattaki beklentilerini belirleyerek daha sonra ortaya çıkabilecek sorunlara karşı önlemler almaya çalışır.
Böylece Çağdaş o okul rehberlik programlarının geliştirilmesi de olanaklı olur.
çağımızda yaşanan hızlı değişmeler ve gelişmeler eğitimin planlamasında müfredat programlarının ve rehberlik programlarının hazırlanmasında ve geliştirilmesinde rehberliğin ayarlayıcı işlevinin önemini arttırmıştır.

4.Geliştirici rehberlik: Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinin akademik başarıyı arttırma veya meslek seçimi gibi sorunlarla sınırlandırılmasına ve bunalım durumuna düzeltici çare bulucu yardımlar sağlamaya ağırlık vermesi ne bir tepki olarak gelişimsel rehberlik yaklaşımı ortaya çıkmıştır.
Gelişimsel rehberlik yaklaşımının açığa çıkmasından insancıl kuramın etkisi vardır ve gelişimsel rehberliğin temel işlevi geliştirecektir. Rehberliğin geliştirici işlevinde bireyin tüm
yönlerin ile en iyi şekilde gelişmesine yönelik ortamlar sağlamak hedeflenmiştir. Yani bireyin her gelişim basamağının en iyi geçmesi hedeflenir.
Gelişimsel rehberlik bireyi sürekli gelişim halinde olduğunu savunur. Bir gelişim basamağını başarı ile geçirenlerin daha sonraki gelişim basamağındaki görevlerini daha iyi başaracağını ileri sürer.

Gelişimsel rehberlik anlayışına göre rehberlik hizmetlerinde öğretmenler alt düzeydeki ihtiyaçların karşılanması öğrenciye potansiyellerini ortaya koyması ve kendilerini gerçekleştirmesi yolunda ilerlemesi için uygun ortam yaratmaya çalışmalıdırlar.

5. Önleyici rehberlik :  Rehberlik hizmetleri olumlu değişimleri amaçlar ancak rehberlik hizmetleri olumsuzlukların ortaya çıkmasını önleyici bir işleve sahip olmalıdır.
Örneğin disiplin sorunlarının önlenmesi eğitim öğretim hizmetlerinin daha verimli bir şekilde yürütülmesi gibi hizmetlerinde rehberliğin kapsamı dahilinde olduğu söylenebilir.
Unutulmamalıdır ki olumsuzlukların ortaya çıkmadan önce önlenmesi ortaya çıktıktan sonra giderilmesinden daha ekonomik ve daha kolaydır. Rehberliğin önleyici işlevi de bu amaca yönelik bir yardım sunmaktır.
Rehberlik hizmetleri kapsamında verilen eğitimlerin çoğunlukla temel işlevi önleyecektir.

6. Tamamlayıcı rehberlik: Rehberliğin bir deyişle Bir de öğretim etkinliklerini tamamlayıcı etkinlikleri tasarlaması ve bu etkinlikleri uygulamasıdır.
Örgün eğitim kurumlarında gerçekleştirilen öğretim etkinlikleri rehberlik hizmetleri ile birlikte sürdürüldüğünde eğitimde istenilen kaliteye ve verimliliği ulaşılabilmesi daha kolay olmaktadır. Bu yüzden öğretimi planlayan yürüten ve değerlendiren görevliler olarak öğretmenlerin rehberlik konusunda bilgilendirilmelerini ve rehberlikte faydalanmalarını sağlamak gerekir.

7. Çare bulucu ( iyileştirici ) : Bu rehberlik türü rehberlik hizmetlerinde , var olan sorunu ortadan kaldırmayı amaçlayan bir işleve sahiptir. Bundan amaç sorunların çözülmesini sağlamaktır.
Örneğin utangaçlık sorunu olan bir kişi bulunuz sorunu çözmesine yardımcı olmaya da öfkesini kontrol edemeyen bir kişi öfkesini kontrol edebilmesi için verilen yardımlar bu kapsamda eline alınabilir.

Başlıca Rehberlik Türleri Nelerdir ?

                                Başlıca Rehberlik Türleri:

Rehberlik çalışmaları ilk kez 1908 de Persons’un ilk mesleki rehberlik bürosu açmasıyla Amerika'da başlamıştır.
Yani rehberliği olan ihtiyaç öncelikle mesleki rehberlik alanında başlamıştır.
Ancak daha sonra birçok farklı alanda rehberlik ihtiyaç olduğunu fark edilmiştir.
Böylece zaman içinde rehberlik hizmetleri birçok alanda farklı amaç ve şekillerde verilmeye başlanmıştır.
Hizmet alanlarına göre rehberlik hizmet alanlarına göre rehberlik şu başlıklar altında gruplayabiliriz:

• Eğitim alanında rehberlik
• Sağlık alanında rehberlik
• Sosyal yardım alanında rehberlik
• Endüstri alanında rehberlik
• Spor alanında rehberlik
• Adalet alanında rehberlik.

1.Eğitim alanında rehberlik: Rehberlik hizmetlerine en fazla eğitim alanında ihtiyaç duyulmuştur. Bireylerin kendi yetenekleri ilgi ve ihtiyaçları doğrultusunda en iyi şekilde yetişmesi ve çevrelerini sağlıklı bir şekilde uyum sağlaması için yürütülen rehberlik hizmetleri artık eğitimin ayrılmaz bir parçası olmuştur.
Eğitim alanındaki rehberlik hizmetleri ile okulda sunular rehberlik hizmetleri ifade edilmektedir.

2.Sağlık alanında rehberlik: Sağlık kurumlarında koruyucu ruh sağlığı hizmeti olarak rehberlik etkinliklerinin programı olarak yürütülmesi gerektiği giderek ve yaygınlaşan bir düşüncedir. Bu nedenle sağlık kurumlarında da psikolojik danışmanlar istihdam edilmektedir.

3.Sosyal yardım alanında rehberlik : Sosyal yardım alanında hizmet sunan kurumların işlevleri arasında rehberlik hizmetlerinin önemli bir yeri vardır.
Ülkemizdeki bu tür kurumlar sosyal hizmetler ve çocuk esirgeme kurumu ,Kızılay Derneği Sosyal Yardımlaşma ve Dayanışma Kurumu gibi kuruluşlardır.

4.Endüstri alanında rehberlik: Son yıllarda endüstri alanındaki sanayi kuruluşları İşçi Sendikaları İş ve İşçi Bulma Kurumu gibi kurumlarda da rehberlik hizmetlerine yer verilmeye başlanmıştır. Özellikle insan kaynaklarında Her geçen yıl psikolojik danışmanlara duyulan ihtiyaç artmaktadır.

5.Spor alanında rehberlik: Sporcuların psikolojik ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik olarak bu alanda da psikolojik danışmanlara İhtiyaç duyulmaktadır ve spor alanlarında psikolojik danışmanlar istihdam edilmeye başlanmıştır.

6.Adalet alanında rehberlik: Adalet alanında özellikle Çocuk ve Aile mahkemelerinde psikolojik danışmanlar görev yapmaktadır.

Psikolojik Danışma ve Psikolojik Danışma Türleri

                                                  PSİKOPLOJİK DANIŞMA

Psikolojik danışma nedir? Psikolojik danışma hizmetleri günümüz rehberlik hizmetlerine önemli bir yere sahiptir. Başlangıçta rehberlik hizmetlerinin bir bölümün olarak görülen psikolojik danışma yavaş yavaş rehberlik hizmetlerinin asıl amacı olarak kabul edilmeye başlanmıştır.
Psikolojik danışmanın rehberliğin merkezinde yer alması ve gitgide rehberliğin bütününü kapsayacak kadar öne çıkması rehberlik hizmetinin önce rehberlik ve psikolojik danışman olarak anılmasına sebep olmuştur.
Ancak daha sonra rehberliğin yönlendirme anlamına gelen klasik tanımı yerini bilgi sunmak fonksiyonu öne çıkınca artık psikolojik danışma ve rehberlik şekilde kullanılmaya başlanmıştır.
psikolojik danışman bireylerin kendilerini tanımalarına güçlü ve zayıf oldukları gönüllerini bilmelerine ve karşılaştıkları durumlara etkili çözümler üretebilmelerine yardımcı olmak amacıyla bir uzman Danışman tarafından sunulan yardım hizmetidir.
Psikolojik danışma, danışmandan sadece problem anında bilgi almak gibi bir şey olmayıp aynı zamanda kişinin kendi ilgi ve kabiliyetlerini tanımak onların nerelerde kullanabileceğini öğrenmek ve nihayet onları geliştirmek için bilgi yardımı almak gibi bir fonksiyonu da vardır.

Öğrencileri değişik uyum sorunları ,,başarısızlık karar verme güçlüğü ,sınav ve stresle baş etme gibi yapılacak psikolojik danışma hizmetleri teknik ve uzmanlık gerektiren bir konu olduğu için bu hizmetleri rehberlik ve psikolojik danışma uzmanlarınca yürütülür.
Ancak öğrenciyi tanımak ilgi ihtiyaç ve yetenekleri doğrultusunda yetiştirmek alan seçiminde yardımcı olmak etkili ders çalışma tekniklerini kazandırmak türündeki hizmetleri öncelikle öğretmenler yerine getirir.
Çünkü bu yardım için öğrencinin psikolojik yardım talebinde bulunması beklenmemelidir.

Psikolojik danışmanlar: bireye, yani danışana saygı ile esas alan önyargısız ve koşulsuz olarak bireyi kabul eden danışanı etkileme, geliştirme, yargılama ve zorlama davranışlarından kaçınan danışanı dikkatlice dinleyen ve anlamaya çalışan empati Kurma, gizlilik esasına bağlı sürekli bir yardım hizmeti sunan uzman kimselerdir.

Rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinin sağlıklı yapılabilmesi için biri ya da öğrencinin tanınması gereken yönlerinin tespit edilmesi ve başlıca psikolojik danışma kuramlarının bilinmesi ve profesyonel bir hizmet sunmak için bireyi tanıma tekniklerinin uygulanması gerekmektedir.

Psikolojik danışma hizmeti verilen bireylerden gözlenen başlıca özellikler şunlardır:

• Öz saygısı ve özgüveni düşük bireyler
• Karmaşık ve derin problemi olanlar
• Kaygılı korkulu ve kuşkucu özelliği olanlar
• Öfke kızgınlık ve saldırgan özelliği olanlar
• Okul başarısı düşük bireyler
• İletişim sorunu yaşayan kişiler
• Cinsel fonksiyon bozukluğu olan bireyler.

Psikolojik danışma türleri:

1. Bireyle psikolojik danışma. 

2.Grupla psikolojik danışma

Psikolojik danışma bu süreçten yararlanan danışanların sayısı bakımından bireyle psikolojik danışma ve grupla psikolojik danışma olmak üzere ikiye ayrılır.

Danışmanın bir danışana yönelik gerçekleştirdiği danışma bireyle psikolojik danışmadır.
Danışmanın 6-12 danışana yönelik gerçekleştirmiş olduğu terapötik yardımlar ise grupla psikolojik danışmadır.
Psikolojik danışma temelde kişiye yönelik bir psikolojik yardım ilişkisidir.
Ancak grubunun yarattığı sosyal atmosfer ve grup dinamizmi bazı problemler için bireysel yardım ilişkisinden daha etkili olabilmektedir.

Grupla Psikolojik danışmanın olumlu ve olumsuz yönleri:

A.Olumlu Yönleri

• Empati sağlamak
• Başka birileri tanımayı ve olaylara onların gözüyle bakmayı sağlar.
• Bireyler arası iletişim hoşgörü ve sorunları paylaşma alışkanlığı geliştirir
• Bir gruba ait olma benimsenme duygusu geliştirir
• Ortak problemlere farklı yönlerden yaklaşma becerisi kazandırır.
• Birey değerliliğini hisseder
• Başkalarının benzer sorunlar karşısında uyguladıkları çözüm yollarını öğrenme şansı bulur.

B.Olumsuz yönleri

• Derin duygulara girilmez
• Korku ve kaygıları engellemek zordur
• Gizliliği sağlamak zordur
• Grup dinamiği sağlayacak uzmanı bulma ve bu süreci zamana yaymak zordur
• Grubun üyeleri baskın olarak diğer üyeleri etkileyebilir
• Birey grupta pasif ve silah kalabilir
• Grup içindeki görüş ayrılıkları bireyleri olumsuz etkileyebilir.

Güdümlü ve güdümsüz psikolojik danışma

 Güdümlü psikolojik danışma: Bu yaklaşımda danışmana odak olma ve yetki yani otorite statüsü tanınmaktadır. Bu yaklaşımda danışanın yetişme ya da gelişimi yapacağı seçimlerin ya da alacağı kararların sorumluluğu danışmanın yükümlülüğündedir.
Bu nedenle danışman danışma sürecinde danışana telkinlerde bulunmakta öğüt vermekte ona yol göstermektedir.
Danışma sırasında sorunu tanımlama sorunu nedenlerini ve giderilmesi yollarını saptama ve danışanı belli hedeflere yöneltme görevi önder konumunda olan danışmanındır.

Güdümsüz psikolojik danışma: Danışanı odak alan psikolojik danışma yaklaşımın öncüsü olan Rogers’e göre danışman danışan da kendisi arasında yakın ve güven verici bir hava yaratmalıdır.
Psikolojik danışma bu güven ortamında danışmanın benlik yapısının yumuşamasını yatırmış olduğu yaşantıları algılamasının ve benliğine katılmasını sağlama süreci olarak uygulanmalıdır.
Rogers ve yandaşlarına göre her bireyin doğuştan büyüme gelişme ve kendini gerçekleştirme gücüne sahiptir. Bu güç uygun koşullarda ve elverişli ortamlarda kendini göstermektedir.
kişide kendini yönetecek güç de vardır. Bu nedenle kendini yönetme bireyin hakkıdır.

Danışman; danışana , bir yetke gibi değil ; anlayan koşulsuz kabul gösteren, değerlendirmeyen kendi değer yargılarını danışana telkin etmekten kesinlikle kaçınan bir kişi olarak davranmalıdır.
Danışanı odak alan bu psikolojik danışma yönü insana verilmiş olan çağdaş değerlere uygun olduğu insanı demokratik toplumun değerli, saygın üyesi olarak gördüğü için daha çok benimsenen bir tanışma yöntemidir.

Psikolojik Danışma Hizmet Alanları

Psikolojik Danışma Kuramları ve Özellikleri

Hümanistik Yaklaşımlar:

Hümanistik yaklaşımın başlığı altında incelenebilecek pek çok Kuram mevcuttur. Bunların bazıları şunlardır.Bu kuramlar danışan merkezli yaklaşımlardır. fenomenolojik yaklaşım, gestaltcı kuram ve varoluşçu yaklaşım  hümanistik yaklaşımlardır.

Hümanistik yaklaşımın Danışma Sürecinde Gerekliliğini Savunduğu ve Dikkate Alınmasını Benimsediği Yönler:

1-Hümanistik yaklaşıma göre insan doğası gereği iyi bir varlıktır.

2- insan kendisini yönetme , yön verme ve denetleme gücü ve kapasitesine sahip bir varlıktır.

3-Bireyin dışarıdan gözlenen özelliklerinin yanı sıra iç dünyasınında gözlenmesi gerektiğini vurgular.

4- İnsan bir bütün olarak ele alınmalıdır. Çünkü insan bütün olarak incelenirse doğru sonuç elde edilir.

5- Davranış; iç ve dış çevredeki uyarıcılara değil, uyarıcıların algılanan şekline verilen tepkilerdir.
6-Bu yaklaşıma göre insanda yaşantıları düzenleyen, bütünleştiren ve tepkilerini belirleyen bir benlik kavramı vardır.
7-Gelişme organizmanın temel güdüsüdür.

8- Her birey kendini gerçekleştirme potansiyeline ve gücüne sahiptir.

9-Yaşamı anlamlandıran  doğada insana yol gösteren insanın kendisidir. Bu da onun özgür olduğunu gösteren gösterir. Bireyin özgür olabilmesi kendi yaşamının sorumluluğunu üstlenebilmesi ile mümkündür. Bu nedenle bireyin kendi yaşam sorumluluğunu alabilmesi bu danışma sürecinde amaçtır.
10-Danışma sürecinde saygı, koşulsuz kabul ,empati ,saydamlık gibi terapötik beceriler kullanılır.

Akılcı Duygusal Yaklaşım: ( A.Ellis)

1-Bu görüş hümanistik ,davranışsal ve felsefi yaklaşımlardan yararlanılarak meydana getirilmiş olan bir görüştür.

2- Bu yaklaşım bilişlerin, duyguların ve davranışların birbirlerini etki ettikleri ve karşılıklı neden sonuç ilişkilerini sahip oldukları varsayımına dayanmaktadır.

3-Duygular ,inançlar ,değerlendirmeler, yorumlar ve davranışlardan etkilenir.

4-Bireylerin akılcı ve akılcı olmayan düşünceleri mevcuttur.

5-Danışmada akılcı olmayan inançların belirlenmesi ve değiştirilmesi amaç edinmiştir. Çünkü sorunların kaynağı akılcı olmayan düşüncelerdir.

6-Danışma sürecinde danışman ev ödevleri veren ,doğru düşünme için stratejiler öğreten öğretmen rolünü üstlenir.

sevgiyle ve bilgiyle kalın.....