Divan Edebiyatı Nazım Biçimleri ve Özellikleri, Edebiyat LYS Hazırlık Notları

DİVAN EDEBİYATI NAZIM BİÇİMLERİ

A) beyitlerle kurulanlar

GAZEL: 

• Özellikle Aşk, güzellik, şarap ve kadın konularında yazılmış belirli biçimlerdeki şiirleri denir.
•  Lirik şiirlerdir.
• Beyit sayısı genellikle 5  - 15 arasında değişir.
• aa/ba  biçiminde uyaklanır.
• Aruz ölçüsüyle yazılır.
• Güzelin ilk beyti Mutlaka kendi arasında uyaklı olur. Bu ilk beyit matla son beyiti ise Makta yani taç adı verilir.
• Bir gazelin en güzel beytine Beyt-ül gazel denir.
• Beyitleri arasında anlam birliği bulunan gazele yek - ahenk, aynı güç ve güzellikte beyitlerden oluşan gazellere de Yek Avaz gazel adı verilir.
• İlk beyiti dışındaki beyitlerinde hiç uyak bulunan gazellere musammat gazel denir.

KASİDE:

Din ve devlet büyüklerini övmek amacıyla belirli kurallar içinde yazılan uzun şiirlerdir.

En az 33 en çok 99 beyitten meydana gelir.

Kaside’nin en güzel beytine Beyt-ül kaside ,şairin mahlasının bulunduğu beyte Taç beyit adı verilir.

Gazel gibi uyaklanır.

Kasidenin Bölümleri

Nesip (teşbib):  Başlangıç tasvir bölümüdür. Şair bu bölümde esas konunun dışında başka bir konuda söz eder.

Girizgah:Tek beyitlik bölümdür.  Bu bölümde asıl konuya geçmek için hazırlık yapılır.

Methiye: Kasidenin en önemli bölümüdür.  Kasidenin ana konusunu burada ele alınır. Övgü bölümüdür.

Fahriye: Şairin kendisini övdüğü bölümdür.

Tegazzül (gazel bölümü): Bu bölümün her kasidede bulunması zorunlu değildir. Kasidenin genel uyak düzeni ve ölçüsüne uygun bir gazel kaside yerleştirilir.

Taç: Şairin adı geçer kek beyittir.

Dua:  Şair yazdığı için Tanrıya dua eder.

Konularına göre kaside

Tevhit: Tanrının birliğini anlatan şiirlerdir.

Münacaat: Tanrıya yakarışları anlatan şiirlere denir.

 Naat: Hazreti Muhammed'i övmek için yazılan şiirlere denir.

Methiye:  Bir kimseyi övmek için yazılan şiirlerdir.

Hicriye: Bir kimseyi yada aksaklıkları girmek için yazılan şiirlerdir.

Mersiye: Ölen bir padişah ya da devlet büyüğünün kaybından duyulan acıyı anlatan ağıt şiirleridir.


MESNEVİ:

• Her beyti kendi içinde uyaklı uzun nazım biçimidir.
• Bir anlamda divan edebiyatında manzum hikayelerin yazıldığı bir biçim olarak da tanımlayabiliriz.
• Mesneviler aşk, din ve Tasavvuf, ahlak, savaş ve kahramanlık bir şehri ve şehrin güzellikleri gibi türlü konularda yazılmıştır.
• Her beyit kendi arasında uyaklıdır, beyit sınırı yoktur.
• Beyitler arasında konu bütünlüğü vardır.
• Aruzun kısa kalıplarıyla yazılır.
• Bir şairin beş Mesnevi'den oluşan yaptığına “hamse” denir.

KITA:

• Yalnız ikinci ve dördüncü dizeleri birbirleriyle uyaklı ,iki beyitlik nazım biçimidir.
• abac  biçiminde uyaklanır.
• Beyitler arasında anlam Birliği bulunur.
• Düşünce, nükte, yergi gibi konular işlenir.

MÜSTEZAT:

• Gazelin özel bir biçimine denir.
• Uzun dizeleri kısa bir dize eklenerek yazılır.
• İç içe girmiş iki gazeli andırır.
• Kısa dizelere “ziyade” adı verilir.

Edebiyat Dersi Aşık Edebiyatı Nazım Biçimleri ,Açıklama ve Örnekleri LYS Hazırlık Çalışması

AŞIK EDEBİYAT NAZIM BİÇİMLERİ

KOŞMA: Halk edebiyatında en çok kullanılan biçimdir. Hece ölçüsünün 11 li kalıbıyla yazılır. Dörtlük sayısı üç ile beş arasında değişir uyak düzeni genellikle şöyle olur.
1. aaab   - cccb

2. abab  - cccb

3. abcb  - dddb  ( koşmanın ilk dörtlü bu üç değişik biçimde uyarlanabilmektedir.)

Konularına Göre Koşma Türleri:

Güzelleme: Doğal güzelliklerini anlatmak ya da kadın , at gibi sevilen varlıkları övmek için yazılan lirik şiirlerdir.

Dinleyin ağalar Medhin eyleyim

elma yanaklarının Karakaşlımın

o güzel gözlerine kurban olayım

dal gerdanımın da Sırma saçlımın


Taşlama:  Bir kimseyi yermek ya da toplumun bozuk yönlerini eleştirmek için yazılan şiirlerdir. Ormanda büyüyen adam azgını

Çarşıda pazarda insan beğenmez

Medrese kaçkını softa bozgunu s

Elam vermek için Keşan beğenmez

Koçaklama:  Coşkun ve yiğitçe bir üslupla savaş ve dövüşleri anlatan şiirlerdir. Epik şiir türünün örneğidir.

Köroğlu’yum Medhim  merde yeğine

 Koçyiğit değişmez cengi düğüne

 Sere serpe gider düşman önüne

Ölümü karşılar meydan içinde

Ağıt:  Bir kimsenin ölümü üzerine duyulan acıları anlatmak amacıyla söylenen şiirlerdir.  Sözlü edebiyat dönemindeki salguların devamıdır . Divan edebiyatındaki karşılığı ise mersiyedir.

Civan da  canına böyle kıyar mı

 Hasta başım taş yastığa koyar mı

Ergen kıza beyaz bezler Uyar mı

Al giy allı balam şalların hani

DESTAN:  Dört dizeli bentlerden oluşan oldukça uzun bir nazım biçimidir. Kimi destanlarda dörtlük sayısı yüzden fazladır.  Genellikle Hece ölçüsünün 11 li kalıbıyla yazılır.  Uyak düzeni koşma gibidir. Konuları bakımından destanları Savaş, Yangın, deprem, salgın hastalık, ünlü kişilerin yaşamları ,mizahi… gibi gruplara ayırabiliriz.

Esnaf Destanı:  

Nalbant oldum kırdım nalın çoğunu

 Bir katır anladım dinle oyunu

Ecemiymiş Bilmem huyunu

Çenemi teptirdim nalın sökerken

SEMAİ:  Hece ölçüsünün sekizli kalıbıyla yazılır 4  + 4 yada 3 + 5 duraklı semailerin kendine özgü bir ezgisi vardır.  Ve bu Ezgi'yle okunur . Uyak düzeni koşma gibidir. Sanayilerde daha çok sevdiği doğal güzellik gibi konular işlenir.

İncecikten Bir Kar Yağar

Tozar Elif Elif diye

Deli Gönül Abdal olmuş

Gezer Elif Elif diye

VARSAĞI: Güney Anadolu Bölgesi'nde yaşayan Varsak Türklerinin özel bir Ezgi ile söyledikleri türkülerin gelişmiş bir biçimidir. Dörtlük sayısı ve uyak düzeni semai gibidir. Varsağılar Yiğitçe, mertçe bir üslupla söylenir. Bu da dörtlüklerin içindeki bre, Hey, behey gibi ünlemler ile sağlanır.

Behey ela gözlü dilber

Vaktin geçer demedim mi

Harami olmuş gözlerin

Dolmadan bir dem sürelim

Türkçe Ygs Hazırlık Belgisizlik Bildiren Sözcükler Testi ve Cevap Anahtarı

Belgisizlik Bildiren Sözcükler Testi

1.Aşağıdaki cümlelerin hangisinde belgisiz anlamlı sözcük, görevce diğerlerinden farklıdır? A) Birkaç gün dinlenirse kendini toparlar.

B) Onu diğer insanlardan ayıran ne?

C)Bazılarımız biyoloji dersi istemiyordu.

D)Birtakım işler yetenek ister, dedi.

E) Kimi zaman niye yaşıyorum diye düşünüyorum.

2. Aşağıda verilmiş olan altı çizili sözcüklerden hangisinin türü diğerlerinden farklıdır?

A) Her insanın bir derdi vardır.

B) Bazıları hayatın çilesini çeker.

C) Kimisi sözlerinden bir şey anlamadı.

D) Bu cevapların çoğu doğrudur.

E) Hepinizin kazanmasını isteriz.

3. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde” biraz” sözcüğü ötekilerden farklı görevde kullanılmıştır?

A) Gelir, biraz bekle.

B) Bana biraz ekmek ver.

C) Biraz Bursa'da kalacağız.

D) Biraz oturup konuştuk.

E) Bunu biraz düşünmeliyim.

4. Aşağıda verilmiş olan cümlelerden hangisinde belgisiz zamir kullanılmamıştır?

A)Gece yarısı sanki evde biri dolaşıyordu.

B) Anlayamadıkları konuların birçoğunu ben anlatırdım.

C) Bütün insanları kardeşi gibi görürdü.

D) Bazılarının tarlaya gittiğini sonradan öğrendim.

E) Kitaplardan birkaçını sahafa sattım.

5. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde belgisiz sözcük, tür olarak diğerlerinden farklıdır?

 A) Elbette bir gün bu işi başarırsın.

B) Birkaç kişi dışında hemen herkes gelmiştim.

C) Biraz para biriktirip bu arabayı alacağım.

D) Senin bir takım sorunlarının olduğunu biliyorum.

E) Bu konu herkes tarafından biliniyor.

6. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde bir ad, birden çok sıfatla belirtilmiştir?

A) Bu ev oldukça geniş bir evmiş, bence bu evi kaçırmayalım.

B) Onun büyük bir derdinin olduğunu sadece ben biliyordum.

C) Bence öteki ceket sana daha çok yakışmıştı .

D) Bütün bir yıl seni bekledim, ben .

E) Memuriyetinin büyük bölümünü Anadolu'da geçirdim.

7. Aşağıdakilerden hangisinde belgisiz sıfat kullanılmamıştır?

A) Bütün akarsuların hedefi denizdir.

B) Öğrencilerin birçoğu soruyu çözemedi.

C) Hiçbir sorununu bizimle paylaşmazdı.

D) Senin yerinde başka biri olsa kabul etmezdi.

E) Biz her yıl Kuşadası'na gideriz.

8. Verilen aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcüklerden hangisi tür bakımından ötekilerden farklıdır?

A) Birkaç öğrencisinin adını öyküsünde kullandı.

B) Bütün kaybedişler benim için aynı artık.

C) Derin bir minnet hissiyle bağlandım Sana.

D) Bu ülkede Artık her şey eşitlendi.

E) Biri hiçbir zaman olduğu yerde değil.

9. Aşağıdakilerin hangisinde “çok” sözcüğü sıfat görevinde kullanılmıştır?

A) Sınavda çok kötü hatalar yaptı.

B) Kendine her zaman çok kolay işleri ayırıyorsun.

C) Burası çok havasız dışarıya çıkalım.

D) Telefonumu alınca ona çok öfkelendim.

E) Bugünlerde çok işim var seni arayamıyorum.

10. Aşağıda verilmiş olan cümlelerin hangisinde bir sözcüğü belgisiz sıfat olarak kullanılmıştır?

A) Onun sözlerinden her zaman kendime bir pay çıkarırım.

B) Bir saat kaldı uçağın kalkmasına.

C) Bir gün arayla sınava giriyoruz.
D) Aradan bir hafta geçmişti ki yine iş değiştirdim.

E) İlkokulda sadece bir arkadaşım vardı benim.

Cevap Anahtarı

CABCEDBEEA