Anadolu Türk Beylikleri Dönemi Kültür ve Medeniyet Kpss Hazırlık Notu

ANADOLU BEYLİKLER DÖNEMİNDE KÜLTÜR VE MEDENİYET

Devlet yönetimi:

• Kuruluşundan itibaren Türkiye Selçuklu Devleti birçok alanda Büyük Selçuklu Devleti'nin örnek almıştır.
• Özellikle Devlet yönetiminde de her iki devlet arasında benzer özellikleri görülmektedir.
• Bütün Ülke topraklarını hükümdar ailesinin ortak malı kabul edildiği ve veraset anlayışı hükümdarın görev ve yetkilerini hükümdarlık alametleri, Merkez toprak ve eyalet yönetimi anlayışı her iki devlette de temelde aynı şekildedir.

DİKKAT: Türkiye Selçuklu Devleti'nde merkezi otorite Büyük Selçuklu devleti'ne göre daha güçlüydü.

Türkiye Selçuklu Sultanları Büyük Selçuklu hükümdarlarından farklı olarak Farsça ünvanlar almakyatdılar, Bu unvanlar şunlardır;Keyhüsrev Keykubat ,keykavus gibi kullanmışlardır.

Türkiye Selçukluları Büyük Selçuklu Devletinde farklı olarak büyük divana bağlı pervaneci Divanı oluşturmuşlardır.
DİKKAT: Pervaneci bana ülke topraklarının kayıt defterini tutar Has ve iddialara ait kararları düzenlerdi.
Özellikle Türkiye Selçukluları Bizans ve Ermeni sınırında üç beylikleri oluşturdular.
Daha çok Türkiye Selçuklularında ki askeri teşkilat Büyük Selçuklu Devleti ordusu Onun devamı durumundaydı.

DİKKAT: Türkiye Selçuklu Devleti Deniz ticareti ve donanmaya verdiği önemle Büyük Selçuklu Devletinden ayrılmaktadır.

Büyümek ve gelişmek için Türkiye Selçukluları ticareti geliştirmek hem de denizlerde hakimiyeti sağlamak için Sinop ve alaiye Alanya gibi Liman şehirlerinde Tersaneler kurdu.

Ayrıca Türkiye Selçuklularında donanma Komutanlığına Reisü'l Bahr veya Malikü’s sevahil adı verilirdi.

SOSYAL YAPI

Türkiye Selçuklularında halk Büyük Selçuklularda olduğu gibi yaşam şekillerine
göre üç gruba ayrılıyordu:

Köylüler: Devlete ait topraklarda köylüler toprağın işleticisi durumundaydılar.  ikta sahibi Sipahiler Köylü'nün güvenliğini sağlardı.

Konargöçer: Türkmenler genellikle uç bölgelerde hayvancılıkla uğraşırlardı. Boy beyinin liderliğinde teşkilatlandırdı.

Şehirliler: Devlet memurları, tüccarlar, bilim adamları ,esnaf ve zanaatkarlar şehir halkını oluştururlardı. Tüccarlar Ticaretle uğraşanlardı.

Müderrisler ,kadılar ,medrese öğrencileri, ilmiye grubunda yer alırlardı .

Esnaflar Ahilik Kurumu'na bağlıydılar.

SANAYİ:

• Türkiye'de sanayinin temelini dokumacılık ve dericilik oluşturuldu.
•  Konya, Aksaray Kayseri ve Erzincan'da dokumacılık çok ilerlemişti.
•  Konya, Sivas ve Kırşehir'de boya üretiliyor ve kumaşlar boyanıyordu.
•  Sivas ,Kastamonu ve Diyarbakır'dan bakır, Gümüşhane Gümüşhacıköy ve Kütahya'da Gümüş çıkartılıyordu.

TİCARET:

• Ekonomik açıdan Türkiye'nin coğrafi konumu nedeniyle transit ticaret yollarının önemini kavrayan Türkiye Selçuklu Sultanları Kara ticaretini Deniz ticaretine bağlamak için Sinop ve Antalya gibi Liman şehirlerini ele geçirdiler.
• Bunları fark eden Türkiye Selçukluları İran, Gürcistan ,Bizans ,Venedik ,Floransa ve Arap ülkeleriyle Ticaret yapardı.
• Ticari karı fark eden Türkiye Selçuklu Sultanları ticaretin gelişmesi için şehirlerarasında yollar ,köprüler ,hanlar ve kervansaraylar yaptırmıştır.

DİKKAT: Türkiye'de ilk Kervansaray II. Kılıçarslan zamanında Kayseri, Aksaray yolunda yapılan Alay Han’dır.

Dil ,Edebiyat, Bilim,Sanat ve Mimari

Yazışma dili: Arapça ,Farsça (ancak Farsça on üçüncü yüzyılın ikinci yarısından itibaren başlamıştır.) Bilim dili : Arapça

Edebiyat dili: Farsça'dır

DİKKAT: Türk tarihinde , Türkçe'nin resmi dil olarak yerleşip gelişmesinde özellikle Türkmen beylerinin önemli hizmetleri vardır.Bu beyliklerin içinde Karamanoğlu Mehmet Bey 1277 tarihinde Konya'da çıkarmış olduğu fermanla her alanda Türkçeyi devlet dili haline getirmiştir.

Bilgilendirme: Anadolu'da Türkçe'nin gelişmesinde Moğol saldırılarının büyük etkisi oldu çünkü Moğol saldırılarının önünde kaçıp Anadolu'ya gelen Türk kafilesi arasında yazar ,şair ve bilim adamları da vardı.

EDEBİYAT:  Anadolu'da edebiyat şu şekildedir:

Halk edebiyatı:

 Battalname

Danişmendname

Garipname

Dede Korkut Hikayeleri

Mantıku't Tayr

Tasavvuf Edebiyatı:

Mevlana (Mesnevi- Divan'ı Kebir)

Yunus Emre (Divan)

Ahmet Fakih

Seyyad Hamza

Divan Edebiyatı:

 Hoca Dehhani

Germiyanlı Ahmedi

Hoca Mesut

BİLİM: Diğer Türk İslam devletlerinde olduğu gibi en önemli bilim merkezleri medreselerdir.

DİKKAT:  Anadolu'da ilk medrese danişmentoğulları tarafından Niksar'da kuruldu.

Bu dönemin önemli bilim adamları şunlardır:

Şirazi

İbni bibi

Ravendi

Hacıpaşa

SANAT: 

• Türkiye Selçuklularında sanat en çok mimari alanda gelişmiştir.
• Süslemede ve işçilikte ileri bir seviyeye ulaşmışlardır.
• Yapılan eserlerde taş işletmeciliği yazılar ve geometrik şekiller ile süslemeler ön plandadır.
• Resim ve heykel sanatı ile da ilgilenmişlerdir.
• Türkiye Selçukluları saray kapısı ve duvarlarını Kale surlarını insan ve hayvan kabartmalarıyla süslemişlerdir.
• Selçuklular'ın dini yapılarda çift başlı kartal, at üstünde avcılık yapan insan kabartmalarına rastlanır.
• Çinicilik Cami medrese türbe ve mescitlerin iç ve dış süslemelerinde kullanıldı.
• Dokumacılık, hat sanatı, tezhip (kitap süsleme) , ciltçilik ,Oymacılık ve kakmacılık ile maden işletmeciliği de gelişmiştir.

MİMARİ: Beylikler dönemi mimari eserler:

Camiler ve Mescitler:

• Ermenek - Ulu Cami (Karamanoğulları)
• Adana - Ulu Cami (Ramazanoğulları)
• Balat(Millet)- İlyas Bey Camii (Aydınoğulları)
• Antalya -yivli Minare Camii (Hamitoğulları)
• Milas - Ulu Camii (Menteşeoğulları)
• Kale Cami (Saltuklular)
• Divriği - Ulu Camii (Mengücekliler)
• Kayseri - Ulu Camii (Danişmentliler)
• Mardin - Ulu camiler (Artuklular)

Medreseler:

•  Tol Medresesi
• Ak medrese
• Yakutiye Medresesi
• Vecidiye Medresesi
• Hatuniye Medresesi
• Dündar Bey Medresesi
• Yağıbasan medreseleri

Bilgilendirme:  Anadolu'nun ilk medresesi Tokat ve Niksar'da inşa edilen Yağıbasan Medreseleridir.

Mezar , Anıtı ve Külliyeler:

•  Mama Hatun Kümbeti (Saltuklular)
• Divriği Külliyesi (Mengücekliler)
•  Emir Gazi Kümbeti (Danişmentliler)

Anadolu Selçuklu Devleti'ne ait eserler:

Dini mimari örnekleri:

• Alaaddin Camii Niğde Konya
• Burmalı Minare Camii Amasya
• Hond Hatun Camii Kayseri
• Taş Mescit Konya
• Sırçalı Mescit Konya
• Koca Hasan Medresesi Kayseri
• Gök Medrese Amasya
• Karatay Medresesi Konya
• Cacabey Medresesi Kırşehir
• Çifte Minareli Medrese Erzurum
• Döner Kümbet Kayseri
• Sahip Ata Külliyesi Konya
• Miskinler Tekkesi Konya
• Sümbül Baba zaviyesi Tokat

Sivil Mimari Örnekleri:

• Alaiye Sarayı (Alanya)
• Kubadiye Sarayı (Kayseri)
• Kubadabat Sarayı (Beyşehir)
• Gevher Nesibe Darüşşifası (Kayseri)
• Belkıs Köprüsü Antalya alayhan

DİKKAT: Anadolu'da yapılan ilk Kervansaray İkinci Kılıçarslan zamanında tamamlanan Aksaray Kayseri yolu üzerindeki alay Handır.

Askeri Mimari Örnekleri:

• Alanya Tersanesi
• Niğde Kalesi
• Alanya Kalesi
• Konya surları