Anadolu Türk Beylikleri Dönemi Kültür ve Medeniyet Kpss Hazırlık Notu

ANADOLU BEYLİKLER DÖNEMİNDE KÜLTÜR VE MEDENİYET

Devlet yönetimi:

• Kuruluşundan itibaren Türkiye Selçuklu Devleti birçok alanda Büyük Selçuklu Devleti'nin örnek almıştır.
• Özellikle Devlet yönetiminde de her iki devlet arasında benzer özellikleri görülmektedir.
• Bütün Ülke topraklarını hükümdar ailesinin ortak malı kabul edildiği ve veraset anlayışı hükümdarın görev ve yetkilerini hükümdarlık alametleri, Merkez toprak ve eyalet yönetimi anlayışı her iki devlette de temelde aynı şekildedir.

DİKKAT: Türkiye Selçuklu Devleti'nde merkezi otorite Büyük Selçuklu devleti'ne göre daha güçlüydü.

Türkiye Selçuklu Sultanları Büyük Selçuklu hükümdarlarından farklı olarak Farsça ünvanlar almakyatdılar, Bu unvanlar şunlardır;Keyhüsrev Keykubat ,keykavus gibi kullanmışlardır.

Türkiye Selçukluları Büyük Selçuklu Devletinde farklı olarak büyük divana bağlı pervaneci Divanı oluşturmuşlardır.
DİKKAT: Pervaneci bana ülke topraklarının kayıt defterini tutar Has ve iddialara ait kararları düzenlerdi.
Özellikle Türkiye Selçukluları Bizans ve Ermeni sınırında üç beylikleri oluşturdular.
Daha çok Türkiye Selçuklularında ki askeri teşkilat Büyük Selçuklu Devleti ordusu Onun devamı durumundaydı.

DİKKAT: Türkiye Selçuklu Devleti Deniz ticareti ve donanmaya verdiği önemle Büyük Selçuklu Devletinden ayrılmaktadır.

Büyümek ve gelişmek için Türkiye Selçukluları ticareti geliştirmek hem de denizlerde hakimiyeti sağlamak için Sinop ve alaiye Alanya gibi Liman şehirlerinde Tersaneler kurdu.

Ayrıca Türkiye Selçuklularında donanma Komutanlığına Reisü'l Bahr veya Malikü’s sevahil adı verilirdi.

SOSYAL YAPI

Türkiye Selçuklularında halk Büyük Selçuklularda olduğu gibi yaşam şekillerine
göre üç gruba ayrılıyordu:

Köylüler: Devlete ait topraklarda köylüler toprağın işleticisi durumundaydılar.  ikta sahibi Sipahiler Köylü'nün güvenliğini sağlardı.

Konargöçer: Türkmenler genellikle uç bölgelerde hayvancılıkla uğraşırlardı. Boy beyinin liderliğinde teşkilatlandırdı.

Şehirliler: Devlet memurları, tüccarlar, bilim adamları ,esnaf ve zanaatkarlar şehir halkını oluştururlardı. Tüccarlar Ticaretle uğraşanlardı.

Müderrisler ,kadılar ,medrese öğrencileri, ilmiye grubunda yer alırlardı .

Esnaflar Ahilik Kurumu'na bağlıydılar.

SANAYİ:

• Türkiye'de sanayinin temelini dokumacılık ve dericilik oluşturuldu.
•  Konya, Aksaray Kayseri ve Erzincan'da dokumacılık çok ilerlemişti.
•  Konya, Sivas ve Kırşehir'de boya üretiliyor ve kumaşlar boyanıyordu.
•  Sivas ,Kastamonu ve Diyarbakır'dan bakır, Gümüşhane Gümüşhacıköy ve Kütahya'da Gümüş çıkartılıyordu.

TİCARET:

• Ekonomik açıdan Türkiye'nin coğrafi konumu nedeniyle transit ticaret yollarının önemini kavrayan Türkiye Selçuklu Sultanları Kara ticaretini Deniz ticaretine bağlamak için Sinop ve Antalya gibi Liman şehirlerini ele geçirdiler.
• Bunları fark eden Türkiye Selçukluları İran, Gürcistan ,Bizans ,Venedik ,Floransa ve Arap ülkeleriyle Ticaret yapardı.
• Ticari karı fark eden Türkiye Selçuklu Sultanları ticaretin gelişmesi için şehirlerarasında yollar ,köprüler ,hanlar ve kervansaraylar yaptırmıştır.

DİKKAT: Türkiye'de ilk Kervansaray II. Kılıçarslan zamanında Kayseri, Aksaray yolunda yapılan Alay Han’dır.

Dil ,Edebiyat, Bilim,Sanat ve Mimari

Yazışma dili: Arapça ,Farsça (ancak Farsça on üçüncü yüzyılın ikinci yarısından itibaren başlamıştır.) Bilim dili : Arapça

Edebiyat dili: Farsça'dır

DİKKAT: Türk tarihinde , Türkçe'nin resmi dil olarak yerleşip gelişmesinde özellikle Türkmen beylerinin önemli hizmetleri vardır.Bu beyliklerin içinde Karamanoğlu Mehmet Bey 1277 tarihinde Konya'da çıkarmış olduğu fermanla her alanda Türkçeyi devlet dili haline getirmiştir.

Bilgilendirme: Anadolu'da Türkçe'nin gelişmesinde Moğol saldırılarının büyük etkisi oldu çünkü Moğol saldırılarının önünde kaçıp Anadolu'ya gelen Türk kafilesi arasında yazar ,şair ve bilim adamları da vardı.

EDEBİYAT:  Anadolu'da edebiyat şu şekildedir:

Halk edebiyatı:

 Battalname

Danişmendname

Garipname

Dede Korkut Hikayeleri

Mantıku't Tayr

Tasavvuf Edebiyatı:

Mevlana (Mesnevi- Divan'ı Kebir)

Yunus Emre (Divan)

Ahmet Fakih

Seyyad Hamza

Divan Edebiyatı:

 Hoca Dehhani

Germiyanlı Ahmedi

Hoca Mesut

BİLİM: Diğer Türk İslam devletlerinde olduğu gibi en önemli bilim merkezleri medreselerdir.

DİKKAT:  Anadolu'da ilk medrese danişmentoğulları tarafından Niksar'da kuruldu.

Bu dönemin önemli bilim adamları şunlardır:

Şirazi

İbni bibi

Ravendi

Hacıpaşa

SANAT: 

• Türkiye Selçuklularında sanat en çok mimari alanda gelişmiştir.
• Süslemede ve işçilikte ileri bir seviyeye ulaşmışlardır.
• Yapılan eserlerde taş işletmeciliği yazılar ve geometrik şekiller ile süslemeler ön plandadır.
• Resim ve heykel sanatı ile da ilgilenmişlerdir.
• Türkiye Selçukluları saray kapısı ve duvarlarını Kale surlarını insan ve hayvan kabartmalarıyla süslemişlerdir.
• Selçuklular'ın dini yapılarda çift başlı kartal, at üstünde avcılık yapan insan kabartmalarına rastlanır.
• Çinicilik Cami medrese türbe ve mescitlerin iç ve dış süslemelerinde kullanıldı.
• Dokumacılık, hat sanatı, tezhip (kitap süsleme) , ciltçilik ,Oymacılık ve kakmacılık ile maden işletmeciliği de gelişmiştir.

MİMARİ: Beylikler dönemi mimari eserler:

Camiler ve Mescitler:

• Ermenek - Ulu Cami (Karamanoğulları)
• Adana - Ulu Cami (Ramazanoğulları)
• Balat(Millet)- İlyas Bey Camii (Aydınoğulları)
• Antalya -yivli Minare Camii (Hamitoğulları)
• Milas - Ulu Camii (Menteşeoğulları)
• Kale Cami (Saltuklular)
• Divriği - Ulu Camii (Mengücekliler)
• Kayseri - Ulu Camii (Danişmentliler)
• Mardin - Ulu camiler (Artuklular)

Medreseler:

•  Tol Medresesi
• Ak medrese
• Yakutiye Medresesi
• Vecidiye Medresesi
• Hatuniye Medresesi
• Dündar Bey Medresesi
• Yağıbasan medreseleri

Bilgilendirme:  Anadolu'nun ilk medresesi Tokat ve Niksar'da inşa edilen Yağıbasan Medreseleridir.

Mezar , Anıtı ve Külliyeler:

•  Mama Hatun Kümbeti (Saltuklular)
• Divriği Külliyesi (Mengücekliler)
•  Emir Gazi Kümbeti (Danişmentliler)

Anadolu Selçuklu Devleti'ne ait eserler:

Dini mimari örnekleri:

• Alaaddin Camii Niğde Konya
• Burmalı Minare Camii Amasya
• Hond Hatun Camii Kayseri
• Taş Mescit Konya
• Sırçalı Mescit Konya
• Koca Hasan Medresesi Kayseri
• Gök Medrese Amasya
• Karatay Medresesi Konya
• Cacabey Medresesi Kırşehir
• Çifte Minareli Medrese Erzurum
• Döner Kümbet Kayseri
• Sahip Ata Külliyesi Konya
• Miskinler Tekkesi Konya
• Sümbül Baba zaviyesi Tokat

Sivil Mimari Örnekleri:

• Alaiye Sarayı (Alanya)
• Kubadiye Sarayı (Kayseri)
• Kubadabat Sarayı (Beyşehir)
• Gevher Nesibe Darüşşifası (Kayseri)
• Belkıs Köprüsü Antalya alayhan

DİKKAT: Anadolu'da yapılan ilk Kervansaray İkinci Kılıçarslan zamanında tamamlanan Aksaray Kayseri yolu üzerindeki alay Handır.

Askeri Mimari Örnekleri:

• Alanya Tersanesi
• Niğde Kalesi
• Alanya Kalesi
• Konya surları

Anadolu Türk Tarihi İlk Türk Beylikleri, Selçuklular ve II. Beylikler Dönemi

TÜRKİYE TARİHİ

Türkiye Tarihi şu aşamalardan oluşur

1- İlk Türk beylikleri

2 -Türkiye Selçuklu Devleti

3- İkinci Türk Beylikleri

4- Osmanlı Devleti

5- Türkiye Cumhuriyeti

Anadolu'ya yapılan ilk Türk akınları şunlardır:

1- İslamiyetten önce keşif amaçlı yapılan akınlar

İskitlerin akınları

Hun akınları (Kavimler Göçü öncesi)

Sibirlerin akınları

 İslamiyeti kabul ettikten sonra Türklerin Anadolu'ya yapmış oldukları yerleşme amaçlı akınlar

Çağrı Bey'in keşif akınları 1016 - 1021

Pasinler Savaşı 1048

Tuğrul Bey'in Doğu Anadolu Bağdat seferi 1055

Alparslan'ın Kafkas - Doğu Anadolu seferi 1064

Malazgirt Savaşı 1071

İLK TÜRK BEYLİKLERİ

Saltuklular : Erzurum ve çevresinde kurulmuştur.  

Anadolu'da ilk Türk devletidir 1072 de kuruldu.

Haçlılara ve gürcülere karşı savaşmışlardır.

Saltuklulardan günümüze kalan mimari eserler şu şekildedir.

Kale Camii

Tepsi minare

Ulu Camii

Üç Kümbetler

Mama Hatun Türbesi

Mengücekliler : Erzincan ,Kemah ,Divriği, Şebinkarahisar çevresinde kurulmuştur.

Gürcüler ve Rumlara karşı savaşmışlardır.

Divriğide darüşşifa ile birlikte külliye olarak yaptırılan Ulu Camii Dönemin en önemli eseridir.

Danişmentliler:  Sivas ,Tokat ,Niksar, Amasya ,Kayseri çevresinde kurulmuştur.

Haçlılara karşı mücadele etmişlerdir.

 Anadolu'nun ilk medresesi bu dönemde inşa ettirilmiştir.( Yağıbasan Medresesi )

Dönemin önemli Destanı Danişmendname’dir.

 Kayseri Ulu Cami ve Emir Gazi Kümbeti dönemin önemli eserlerindendir.

Çaka Beyliği : İzmir ve çevresinde kurulmuştur .

İlk Türk denizci Beyliği’dir.

Artuklular:  Hasankeyf , Diyarbakır, Harput, Mardin, Batman çevresinde kurulmuş.

Bu döneme ait önemli eserler şunlardır:

Malabadi Köprüsü

Hatuniye Medresesi

Ulu Cami

Muzafferiye  Medresesi

Semanin  Medresesi

Şehidiye Medresesi

Hüsamiye Medresesi

İlk Türk Beyliklerinin Genel Özellikleri:

 Malazgirt savaşından sonra kuruldular.

 Anadolu'da Türkiye tarihinin başlatıcısı oldular.

 Anadolu'yu Haçlı Ermeni ve Gürcü saldırılarına karşı kurudular.

 Anadolu Selçuklu Devleti tarafından yıkıldılar.

Bilgilendirme:  Anadolu'nun Türkleşmesinde etkili olan savaşların şu şekilde sıralayabiliriz

• Pasinler Savaşı 1048 Büyük Selçuklularla  Bizanslılar arasında yapıldı. ilk Selçuklu Bizans savaşıdır.

• Malazgirt Savaşı 1071 de yapıldı. Büyük Selçuklularla  Bizans arasında yapıldı.  Anadolu'da Türkleşme sürecini başlatmıştır.

• Miryokefalon savaşı  1176 da yapıldı. Türkiye Selçukluları ile Bizans arasında yapıldı. Anadolu'nun kesin Türk yurdu olduğunu kabul edilmiştir.

• Kösedağ Savaşı 1243 Türkiye Selçukluları ile Moğollar arasında yapıldı.Doğu'dan Anadoluya Türkmen göçü hızlanmış.  Anadolu'da Türk nüfusu artmıştır.

Türkiye Selçukluları (Anadolu Selçuklu Devleti ) 1077- 1308 

1- Kuruluş dönemi:  Kutalmışoğlu Süleyman Şah tarafından 1077 İznik'te kuruldu.

Haçlı seferlerine karşı mücadele edildi.

Devlet Merkezi Konya'ya taşındı.

2- Yükselme dönemi:  Miryokefalon savaşı kazanıldı.

• Antalya fethedildi
• Sinop fethedildi
• Moğol tehlikesine karşı sınır önlemleri alındı.
• Alanya fethedildi
• Kırım'ın suğdak Limanı alındı.
• Harzemşahlar Yassı Çimen savaşında yenilgiye uğratıldı. 1243

3- Yıkılış dönemi : Baba İshak (Babailer) İsyanı'nın uzun süre alması bu saldırılarla zemin hazırladı. Kösedağ Savaşı kaybedil( 1243)

Böylece ; Selçuklu Devleti yıkılma sürecine girdi.

Anadolu Moğol istilasına uğradı.

Anadolu Türk siyasi birliği bozuldu

İkinci Türk beylikleri dönemi ortaya çıkmış oldu.

Bilgilendirme: 

• Türkiye Selçukluları zamanında ticareti geliştirmek amacıyla şunları yapmışlardır: Anadolu'nun birçok yerinde Kervansaray inşa edildi
• Zarara uğrayan tüccarların zararı devlet tarafından karşılandı.( Yani bu da sigortacılığın başlamış olduğunu gösterir)
• Önemli Liman kentleri fethedildi . (Antalya, Alanya ,Sinop, suğdak)
• Ahi teşkilatları desteklerini

İkinci Türk Beylikleri Dönemi :

Candaroğulları ( isfendiyaroğulları ) : Kastamonu , Sinop çevresinde kuruldu. Denizcilikle uğraşmışlardır.

 Karesioğulları:  Balıkesir Çanakkale çevresinde kuruldu. Denizcilikle uğraşmışlardır.  Osmanlı'ya katılan ilk beyliktir.

Aydınoğulları:  İzmir ,Aydın, Denizli çevresinde kuruldu. Denizcilikle uğraşmışlardır. En ünlü denizcileri Umur bey’ dir.

Eşrefoğulları:  Beyşehir'de kurulmuştur. İlhanlılar tarafından yıkılmıştır.

Germiyanoğulları:  Kütahya ,Tavşanlı ,Simav ,Emet de kurulmuştur. Topraklarının bir kısmı önce çeyiz yoluyla kalan kısmı ise Vasiyet yoluyla Osmanlı'ya katılmıştır.

Eretna Beyliği:  Sivas,  Kayseri'de kurulmuştur : Kadı Burhaneddin tarafından yıkılmıştır.

Karamanoğulları : Konya ,Karaman'da kurulmuştur. Osmanlı en çok uğraştıran Beyliktir. Kendisini Anadolu Selçuklu Devleti'nin devamı olarak görmüştür.  Türkçeyi Anadolu'da resmi dil olarak ilan etmiştir.

Osmanoğulları:  Söğüt  ,Domaniç’te kurulmuştur.

Saruhanoğulları:  Manisa da kurulmuştur.  Denizcilikle uğraşmışlardır.

Menteşeoğulları:  Muğla, Milas'ta kurulmuştur.  Denizcilikle uğraşmışlardır.

Ramazanoğulları: Adana ve çevresinde kurulmuştur.

Dulkadiroğulları: Maraş ,Elbistan'da kurulmuştur.  Osmanlı'ya katılan son Beylik’tir . 1515 Turnadağ Savaşı ile katılmıştır.

Hamitoğulları: Isparta ve Burdur da kurulmuştur. Toprakları para karşılığında Osmanlı Devleti'ne katılmıştır.

İkinci Türk beyliklerinin genel özellikleri:

 Kösedağ Savaşı'ndan sonra kuruldular.

 Anadolu'nun Türkleşmesine katkıda bulundular.

 Osmanlı Devleti tarafından yıkıldılar.

 Ankara Savaşı'ndan sonra tekrar ortaya çıktılar.