Karasal (step- Bozkır) iklimi ve Özellikleri ,Türkiye'de İklim Tipleri ve Bitki Örtüsü Coğrafya Kpss Ders Notları

 Türkiye'de İklim Tipleri ve Bitki Örtüsü

Karasal (step- Bozkır) iklimi:  İç Anadolu Bölgesi'nde Erzurum Kars bölümü dışında Doğu Anadolu Bölgesi'nde , Ergene bölümünde, iç Batı Anadolu'da Karadeniz Bölgesi'nin iç kesimlerinde, Göller yöresinde ve Güneydoğu Anadolu Bölgesinde görülür.
Yazlar sıcak ve kurak kışlar soğuk ve kar yağışlı geçen Türkiye'de en geniş anlamda görülen iklim tipidir.  Temel özelliği sıcaklık farklarının fazla olmasıdır. Genelde en fazla yağışlar ilkbaharda en az yağışlar ise yazık olur.  İç Anadolu'da ilkbaharda oluşan konveksiyonel yağışlara kırk ikindi yağışları denir.

Yıllık yağış miktarı 300 ile 900 milimetre arasındadır. Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde en fazla yağış kışın en az yağış ise yazar meydana gelir. Bitki örtüsü steptir.
Birçok alanda ormanlık alanların insanlar tarafından tahrip edilmesi ile antropojen Bozkır oluşmuştur. İkliminin etkili olduğu alanlarda Nadas uygulanması fazla,  küçükbaş hayvancılık ve tahıl tarımı oldukça yaygındır . Toprakta tuz ve kireç oranı fazladır.

4.Sert Karasal İklim: Doğu Anadolu'da Erzurum-Kars bölümünde görülür. Kışlar çok soğuk uzun ve kar yağışlı yazlar ise kısa ve oldukça serindir. Yağış en fazla yazın en az işi ise kışın oluşur. Yağış oluşum şekli  genellikle konveksiyoneldir.

Düşünelim:  İç Anadolu Bölgesinde ilkbaharda görülen konveksiyonel yağışlar Erzurum-kars bölümünde yazın görülür.  Nedeni ise Erzurum Kars bölümünün yükseltisi en fazla olması ve sıcaklığın ise düşük olmasıdır.

Bu iklimin görüldüğü yerlerde kayaçlarda fiziksel ufalanma var oldukça çok meydana gelir.


Hatırlayalım:  Türkiye'de karın en uzun süreyle yerde kaldığı,  donlu gün sayısının en fazla olduğu,  yaz koşullarının en kısa,  kış koşullarının en uzun yaşandığı  , tarım ürünlerinin en geç olgunlaştığı , sıcaklık farklarının en fazla olduğu iklim tipi karasal iklimdir.

 Bitki örtüsü yaz yağışlarıyla oluşan çayırlar ve iğne yapraklı Tayga ormanlarıdır. Çayırların geniş yer kaplaması bölgede büyükbaş hayvancılığın yaygın olmasını sağlamıştır.

Türkiye'de yağışın bölgeleri ve mevsimlere göre dağılışı:

 İç Anadolu Bölgesi : Yağışın en fazla olduğu mevsim ilkbahar, yağışın en az olduğu mevsim yazdır .

Erzurum Kars bölümü: Yağışın en fazla olduğu mevsim yaz yağışın en az olduğu mevsim kıştır. Karadeniz Bölgesi : Yağışın en fazla olduğu Mevsim Sonbahar yağışın en az olduğu mevsim

ilkbahardır.

Akdeniz, Ege Marmara, Güneydoğu Anadolu Bölgesi: Yağışın en fazla olduğu mevsim kış yağışın en az olduğu mevsim yazdır.

Hatırlayalım: Türkiye'de bölgelerdeki yağış miktarı sıralaması Karadeniz ,Akdeniz, Ege, Marmara , Doğu Anadolu , Güneydoğu Anadolu ve İç Anadolu'dur.

Hatırlayalım: Türkiye'de iklim çeşitliliği Dolayısıyla bitki tarım ürün ve toprak türü çeşitliliği en fazla olan bölge Marmara bölgesidir.

Başlıca Akarsularımız Kolları Üzerindeki Barajlar ve Döküldükleri Denizler Nerelerdir ?

BAŞLICA AKARSULARIMIZ

Ülkemizdeki akarsuların büyük bir kısmı kaynağını topraklarımızdan alır ve yurdumuzu çevreleyen denizlere dökülür.

Bazı akarsular kaynağını ülke dışından alır. Ülkemizde denize dökülür ( Meriç Asi gibi). Bazı akarsular yurdumuzdan kaynağını alır, ülkemiz sınırları dışına çıkarak dışarıda denize dökülür. (Çoruh, Fırat, Dicle , Aras ,Kura gibi )

Türkiye'nin komşu ülkelerinin de sınır oluşturan akarsular: Meriç Yunanistan ile Asi Suriye'yle ,Dicle Suriye ile Aras Ermenistan ile Tunca ise Bulgaristan ile sınır oluşturur.

Karadeniz'e dökülen akarsular:  Karadeniz bölgesi ülkemizin en geniş açık fazlasına sahip, Türkiye akarsularının üçte biri Karadeniz'e dökülür.  Karadeniz'deki dağlık alanlarda kaynağını alan akarsularımızın boyları kısadır ve akarsular Aksu, Değirmendere, Fırtına Deresi  , Melet yıl boyunca bol su taşırlar.

Çoruh Nehri :

Dar ve derin vadiler içinde akar.  Akış hızı fazladır.

Akımın en az kışın kar erimelerinden dolayı en fazla ilkbaharda olur.

 Mescit dağlarından doğar Gürcistan'da Karadeniz'e dökülür.

Üzerinde su sporları (rafting) yapılır.

Yeşilırmak:

 Kelkit ve çekerek kollarıdır.

Döküldüğü yerde Çarşamba Deltası ne oluşturur.

Üzerinde Almus  , Hasan Uğurlu ve Suat Uğurlu barajları vardır.

Kızılırmak:

Tamamen sınırlarımız içinde kalan ve en uzun akarsuyumuzdur.

Delice ırmağı , Devrez çayı ve gök Irmak kollarıdır.

Döküldüğü yerde Bafa deltasını oluşturur.

Üzerinde Hirfanlı  , Kesikköprü , Altınkaya barajları vardır.

Sakarya Nehri :

Porsuk, Ankara çayı  , Mudurnu ve Göksu kollarıdır.

Döküldüğü yerde derinlik ve akıntılar nedeniyle belirgin bir delta oluşmamıştır.

Üzerinde Hasan Polatkan,  gökçekaya  barajları vardır.

Bunların dışında ; Doğankent çayı ,Yenice ırmağı ve Bartın Çayı Karadeniz'e dökülen akarsular dır.


Marmara Denizi'ne dökülen akarsular: Kısa boylu ve dar havzalıdırlar.

Akış hızları ve yatak eğimleri az olduğu için enerji potansiyeli oldukça düşüktür.

Susurluk ve kolları olan Nilüfer , Kemalpaşa ve Koca çay ile Gönen ve biga çayları Marmara Denizi'ne dökülen akarsularımızdır.

II. Abdülhamit Dönemi (Meşrutiyet Dönemi) Gelişmeleri ve Yenilik Hareketleri , İsdibdat Dönemi Kpss Notları

 II. Abdülhamit Dönemi (Meşrutiyet Dönemi)

II. Abdülhamit tahta çıkmadan Mithat paşaya verdiği taahhüt uyarınca 23 Aralık 1876 da ilk Osmanlı Anayasası Kanuni Esasi ilan etmiştir.

I. Meşrutiyet'in ilanı

 Bir an önce Kanuni Esasi hazırlanmalı toplumun her kesiminin yer aldığı bir meclis oluşturulmalıdır.

Mithat Paşa'nın önerisiyle isteği üzerine Abdülhamit birinci meşrutiyeti ilan etmiştir.

I. Meşrutiyet'in ilanı sırasında Padişah II.Abdülhamit-Sadrazam Mithat paşa - tarih 23 Aralık 1876 - Grup Jön Türkler -  fikir ise Osmanlıcılıktır.

I. Meşrutiyet'in ilan edilme nedenleri

1. Azınlık isyanlarının sona erdirmek.

2. Avrupa devletlerinin Osmanlı devletinin iç işlerine karışmasını engellemek.

3. Osmanlı Devleti'ni bağlılıktan Kurtarmak.

4. Osmanlı Devleti'nin Balkanlardaki eyaletleri yönetim koşullarını yeniden belirlemek amacıyla toplanan İstanbul(tersane) konferansını etkilemek.

DİKKAT: Osmanlı Devleti'nde I. Meşrutiyet'in ilan edilmesinde Jön Türkler, yani genç Osmanlılar etkili olmuştur.

I. Meşrutiyet'in ilan edilmesinin sonuçları:

1.  Osmanlı Devleti'nde ilk kez rejim değişikliği yaşanmıştır.

2. Parlamenter dönem başlamıştır.

3. Anayasal düzene geçilmiştir.

4. Halk İlk kez yönetime ortak olmuştur.

5. Halk ilk kez seçme seçilme hakkını elde etmiştir.

Bilgilendirelim: Kanuni Esasiye göre Osmanlı parlamentosu iki meclisten meydana gelmiştir.

Mebusan Meclisi ve Ayan Meclisi .

Mebusan Meclisi: Üyeleri Osmanlı Devleti'nin erkek vatandaşları tarafından seçilmiştir.

Üyeleri dört yıl için seçilmiştir.

Ayan Meclisi: Üyeleri padişah tarafından seçilmiştir.

Ölünceye kadar görevde alabiliyorlardı.

Üyelerin sayısı Mebusan Meclisi üyelerinin üçte birini geçmemiştir.

Kanuni Esasi de  Yer Alan Bazı Önemli Maddeler

1.Herkes kanun ve devlet karşısında eşit haklara sahiptir.

2. Herkese eğitim ,öğretim, Mülkiyet hakkı ,Basın ,Yayın ve din özgürlüğü verilmiştir.

3. Yasama yetkisi Ayan Meclisi ile Mebusan Meclisi'ne aittir.

4. Ayan Meclisi Üyeleri padişah tarafından ölünceye kadar görevde kalmak kaydıyla tayin edilecektir. 5. Mebusan Meclisi Üyeleri dört yılda bir yapılan seçimlerde erkeklerin seçeceği milletvekillerinden oluşacaktır.

6.Yürütme yetkisi padişahın bulunduğu Bakanlar Kuruluna aittir:

7.Hükümetin kurulması ve görevden alınması yetkisi padişaha aittir.

8.Hükümet padişaha karşı sorumludur.

9. Meclisin açılma ve kapanma yetkisi padişaha aittir.

10.Kanun teklifinin yalnızca hükümet yapabilecek ve kanunlar padişahın onayından sonra yürürlüğe girecektir.

• Osmanlı Devleti Mebusan Meclisi'nde Müslüman vekillerin yanı sıra azınlık vekillerin tercih edilmesiyle sağlayarak ülke bütünlüğünü korumaya çalışmıştır.  ilk Mebusan Meclisi'nde 69 Müslüman 46 gayrimüslim toplam 115 milletvekili bulunuyordu.

• Ayan Meclisi üyelerinin saygısı ise 26 idi.

•  Azınlık milletvekillerinin uzlaşması tutumları nedeniyle zorluklar yaşandı. Bu nedenle II. Abdülhamid Osmanlı Rus Savaşı (93 Harbini) gerekçe göstererek anayasanın kendisine verdiği hakkı kullanıp mebusan meclisinin süresiz Kapattı .( meclisi askıya aldı .)

Düşünelim:  Bu durum Osmanlı Devleti'nden demokratik hayatı kesintiye uğratmıştır.

İstibdat (baskı ) Dönemi 1878 - 1908

II. Abdülhamit'in meşruti yönetimi kaldırmasından II. Meşrutiyet'in ilan edilmesi ne kadar süren 30 yıllık Döneme Osmanlı tarihinde İstibdat dönemi adı verilir.

İstibdat Döneminde Yapılan Baskılar (yani gelişmeler)

Basına sansür uygulandı.

Hafiyelik (yani ispiyonculuk) Teşkilatı kuruldu.

Hamidiye alayları kuruldu.

Donanma Haliç'e terkedildi .

Devlet Yıldız Sarayı'nda yönetilmeye başlandı .

Ziraat Bankası kuruldu.

Milli itibar Bankası kuruldu.

Kabotaj Hakkı yabancılara verildi.

Demiryolu ve köprülerin yapımı yabancılara devredildi .

Mecelle yürürlüğe girdiği.

Sanayi-İ Nefise Mektebi açıldı.

İstanbul Arkeoloji Müzesi açıldı.

Müze-yi Hümayun açıldı.

Muharrem Kararnamesi yayınlandı. ( iflas açıklaması)

Duduyunu umumiye Teşkilatı (Genel Borçlar İdaresi) kuruldu.

İstibdat döneminde Osmanlı İmparatorluğu'nun kaybetmiş olduğu yerler:

 Kıbrıs 1878 - İngiltere

Tunus 1881 - Fransa

Mısır 1882 - İngiltere

Girit 189 7- Özerkliğini kazanmıştır.

Türkiye Özel Konumu ve Sonuçları Nelerdir ? Coğrafya Kpss Hazırlık Çalışma Notları

                                                 ÖZEL KONUM

Özel konum; iklim, bitki ,örtüsü ,tarım ürünleri ,Jeopolitik konum ,jeo-stratejik konum , ekonomik faaliyetleri, ulaşım ,yer şekilleri, hayvan türleri, yükselti ve madenler üzerine etkiye sahiptir.

TÜRKİYENİN MATEMATİK KONUMU

Türkiye 36 - 42 kuzey paralelleri ile 26 - 45 doğu meridyenleri arasında yer alır.

                                                        Türkiye'nin Uç Noktaları
                

kpss ,Hazırlık, Coğrafya Ders Notu  

1.Türkiye Orta kuşakta yer aldığı için şunlar görülür:

• Yıl içinde dört mevsim belirgin olarak yaşanır.
• Akdeniz iklim kuşağındadır.
• Batı Rüzgarları kuşağındadır.
• Buzullar yani kalıcı kar yaklaşık 2500 metrenin altına inmez.
• Buzul etkisiyle oluşan fiyort ve skyer kıyı tipleri Türkiye'de görülmez.
• Daha çok cephesel yağışlar görülür.
• İklim ,bitki ,örtüsü, tarım ürünleri ve toprak çeşitliliğinin fazla olmasını sağlamıştır.

2.Türkiye dönenceler dışında olmasının sonuçları:

A. Güneş ışınlarının hiçbir zaman dik açıyla almaz.

Not: Türkiye'nin güneş ışınlarını en dik açıyla 21 Haziran'da en büyük açıyla 21 Aralık'ta düşer.

B. Gölge boyu hiçbir zaman 0 olmaz.

Not Türkiye'de en kısa gölge boyu 21 Haziran'da En uzun gölge boyu 21 Aralık'ta oluşur.
 

3. Türkiye Kuzey Yarım Küre'de yer aldığı için

A. Kuzey sektörlü rüzgarlar (Karayel Yıldız Poyraz )Soğuk , Güney sektörlü rüzgarlar (Kıble , Lodos Samyeli) sıcak eser.

B. En uzun gündüz yaz başlangıcı güneş ışınlarının en büyük açıyla geleceği en kısa gölgenin oluştuğu tarihi 21 Haziran en kısa gündüz kış başlangıcı güneş ışınlarının en büyük açıyla geldiği en uzun gölgenin oluştuğu tarih 21 Aralık tır.

Düşünelim: Türkiye'de 21 Haziran'da gündüzler en uzun Sinop'ta en kısa Hatay'da iken, 21 Aralık'ta en uzun Hatay'da en kısa Sinop'tadır.

C. Dağların güney yamaçları batı etkisiyle Kuzey yamaçlarında sıcaktır.

Not: Karadeniz Bölgesi'nde dağların Kuzey yamaçları denizellik etkisiyle Güney yamaçlarından daha sıcaktır. Bu durum bakı sıcaklık ilişkisine ters düşer.
kpss ,Hazırlık, Coğrafya Ders Notu
D. En sıcak dönem temmuz ağustos en soğuk dönem Ocak - Şubat tır.

E.Cisimlerin gölgesi saat 12 . 00 da hep kuzeye düşer.

F. Güneyden kuzeye doğru gidildikçe;

·         Güneş ışınlarının düşme açısı daralır.

·         Sıcaklık azalır.

·         Gölge boyu uzar.

·         Gece gündüz süre farkları artar.

·         Çizgisel hız azalır.

·         Tan Grup süreleri artar.

G. Denizlerdeki buharlaşma ve tuzluluk oranı azalır.

H. Kalıcı kar ,tarım, bitki ve yerleşme sınırı alçalır.

 kpss ,Hazırlık, Coğrafya Ders Notu

4. Türkiye 26 - 45 doğu meridyenleri arasında olduğu için Şu özellikleri gösterir:

·         En doğusu ile en batısı arasında 19 meridyen yani 76 dakika zaman farkı vardır.

·         Yerel saati başlangıç meridyenine göre daha ileridedir.

·         2. ve 3. saat dilimlerinde yer alır.

·         Doğu - batı yönünde az yer kapladığı için aynı anda tek ortak saat kullanır.

Türkiye normalde 30 derece doğu boylamlarındaki 2.saat diliminde olan İzmit’in yerel saatini ortak saat olarak kullanırken, yazın enerji tasarrufu sağlamak amacıyla Saatler bir saat ileri alınır ve 45 Doğu boylamında ki 3. saat diliminde yer alan Iğdır'ın yerel saatini ortak olarak kullanır.

TÜRKİYE’NİN ÖZEL KONUMU

·         Üç tarafı denizlerle çevrili bir yarımadadır.

Düşünelim: Bu durum iklim, bitki örtüsü, tarım ürünleri çeşitliliği ,Deniz ticareti, Turizm , savunma üzerinde önemli bir etkiye sahiptir.

·         Yer şekillerinin çeşitli olması ve denizleri göre sahip olduğu konum etkisi ile aynı anda dört mevsimin yaşayabilir.

·         Ortalama yükseltisi (1132 metreden) fazladır. YükseltiSİ doğuya doğru artar.

Düşünelim: Yükseltinin doğuya doğru artması sonucu doğuda sıcaklık düşer sıcaklık farkları ve karasallık artar ürünlerin Olgunlaşma suresi uzar.

iklim bitki örtüsü ve tarım ürün çeşitliliği fazladır.

 Asya Avrupa ve Afrika'nın birbirine en çok yaklaştığı yerdedir. Hem Asya'da hem de Avrupa'da toprağa vardır.

 İstanbul ve Çanakkale boğazları sayesinde dünya ticaretinde önemli bir yere sahiptir. Bulgaristan ,Yunanistan, Gürcistan, Ermenistan, Suriye ,Irak, İran ,Azerbaycan sınır komşularımızdır.

Balkanlar ,Ortadoğu ve Kafkasya arasında yer alır.

·         Dünya petrollerinin büyük bir kısmına sahip olan Ortadoğu ve Kafkas ülkelerine komşudur. Düşünelim: Bu nedenle Ortadoğu'da Avrupa'ya giden önemli petrol boru hatları ülkemizden geçer.

·         Yeraltı ve yerüstü kaynakları açısından zengindir.

·         Dünyanın en eski Tarih ve Kültür hazinelerine sahip olması ayrıca ekonomik siyasi ve kültürel açıdan farklı ülkelere konuşulması Ticaret Turizm ve sanayi açısından gelişim misiniz sağlamıştır.

·         Genç ve dinamik bir nüfus yapısına sahiptir.

·         Alp Himalaya dağ kuşağı üzerinde yer alır. Genç yapılı bir ülkedir.

Düşünelim: Bu nedenle ülkemizin yükselti ve engebesi fazladır. Kırıklı yer yapısı fazladır. deprem tehlikesi yüksek, sıcak su kaynakları, Termal turizmi açısından zengin potansiyeline sahiptir.

Yer şekillerinin yükselti ve engebesi fazla olduğu için gerçek alanı ile izdüşüm alanı arasında fark fazladır gerçek alanı 814.578 İzdüşümü alanı 779.452 kilometre karedir.
kpss ,Hazırlık, Coğrafya Ders Notu

Dağlar genel olarak Batı Doğu yönünde uzanır. Bu nedenle Akdeniz ve Karadeniz bölgelerinde Dağlar kıyıya paralel uzanırken Ege Bölgesi'nde Dağlar kıyıya dik uzanır. Iğdır'da pamuk ( yer şekilleri nedeniyle) Rize'de turunçgil (Fön rüzgarları nedeniyle) yetişir. En fazla yağış Karadeniz Bölgesine en az İç Anadolu Bölgesi'nde düşer en uzun kara sınırı Suriye ile en kısa kara sınırı Nahçıvan iledir.

DİKKAT: Türkiye'de sıcaklığın güneyden kuzeye doğru azalmasının nedeni enlem yani Matematik konum batıdan doğuya doğru azalmasının nedeni özel konumdur.

Türkiye'nin denizlere olan kıyı uzunlukları şu şekildedir.

Ege Denizi 2805

Karadeniz 1695

Akdeniz 1577

Marmara Denizi ve boğazlar 189

Adalar 1067 
Toplamda 8333 kilometre kıyısı vardır denizlere.

Türkiye’nin Komşuları ile kara sınırlarının uzunlukları ve sınır kapıları şöyledir:

 Suriye 877 kilometre sınır kapıları Cilvegözü, Nusaybin, Ceylanpınar, Öncüpınar ,Mürşitpınar, Islahiye, Şenyurt.
İran 454 kilometre Esendere, Gürbulak

Irak 331 kilometre Habur

Ermenistan 316 kilometre Akyaka

Gürcistan 276 kilometre Sarp

Bulgaristan 296 kilometre Kapıkule, pazarkule

Yunanistan 212 kilometre İpsala

Nahçıvan 18 kilometre Dilucu

Toplam 2753 kilometre kara sınırı vardır komşularıyla.

kpss ,Hazırlık, Coğrafya Ders Notu

 TÜKKİYE’NİN JOPOLİTİK KONUMU

Jeopolitik: Devletlerin coğrafi özellikleri ile siyasetleri arasındaki ilişkiyi inceleyen bilimdir. Türkiye'nin jeopolitik önemi Asya ile Avrupa arasında bir köprü konumunda olması arttırır.

Jeopolitikte etkili olan unsurlar

1. Değişmeyen unsurlar: Ülkenin coğrafi şekli, jeomorfolojik özellikleri, coğrafi bütünlük, coğrafi konum, stratejik kaynaklar, iklim, Su

2. Değişken unsurlar: Politik değerler, askeri değerler, ekonomik değerle,r sosyo- kültürel değerler, bilimsel-teknolojik değerler.
3.Zaman

Türkiye'yi ilgilendiren başlıca sorunlar:

1. Doğrudan ilgilendiren sorunlar:

Irak sorunu, Kıbrıs sorunu, Batı Trakya sorunu, Ege Denizi'ndeki kıta sahanlığı sorunu, Suriye ile Fırat ve Dicle'nin sularıyla ilgili yaşanan sorunlar.

2. Dolaylı olarak ilgilendiren sorunlar:

 Bosna Hersek sorunu, Kosova sorunu, Makedonya sorunu, Kafkaslardaki sorunlar, Ermenistan'ın karabağ'ı işgali, Ortadoğu'da yaşanan sorunlar