İlk Türk İslam Devletleri Kimlerdir Özellikleri Kültür ve Medeniyetleri

TÜRK-İSLAM DEVLETLERİ KÜLTÜR VE MEDENİYET

Türklerin İslamiyetle Tanışması

İlk Türk Arap ilişkileri

Araplarla ilk komşu olması Hazreti Ömer döneminde İran'ın fethi ile gerçekleşmiştir.
Araplarla ilk savaş Hz Osman döneminde- Hazarlar.
Araplarla yapılan ilk şiddetli savaşlar Türgişler - Emeviler döneminde

Dostluk ilişkileri Abbasiler döneminde- Karluklar.

Türklerin islamiyetle tanışması Talas Savaşı 751

Savaşın nedenleri:

• Çinlilerin Orta Asya'nın hakimiyetini ele geçirmek istemeleri.
• Arapların Orta Asya'yı hakimiyetleri altına alarak bölgede İslamiyeti yaymak istemeleri Türklerin için baskısı nedeniyle Araplardan yardım istemesi.

Talas Savaşı'nın sonuçları:

• Orta Asya'nın Çin hakimiyetine girmesi engellendi
• İslamiyet Orta Asya'da yayılma imkanı buldu.
• Türkler ile Araplar arasındaki ilişkiler dostça bir şekilde gelişmeye başladı
• İslamiyet Türkler arasında yayılmaya başladı
• Kağıt ve matbaa gibi buluşlar için dışında yayılmaya başladı.

Bu durum Talas Savaşı'nın dünya kültür tarihi üzerinde etkili olduğunu gösterir.

Bilgi Notu: İslamiyeti kabul eden ilk Türk boyu Karluklardır.

İslamiyeti kabul eden ilk Türk devletiçiği İtil Bulgarlarıdır.

İslamiyeti kabul eden ilk Türk devleti Karahanlılardır.

Türklerin İslamiyet'e girişini kolaylaştıran nedenler nelerdir?

Türklerin İslamiyeti girişinde İslam öncesi Türk inancı ile İslam inancı arasında benzerlikler oldukça etkili olmuştur. Pek çok benzerlik vardır.

Bu benzerlikleri şu şekilde karşılaştırabiliriz.

Gök tanrı inancı                                    -                     Tek Allah inancı

Uçmağ-Tamu (Cennet Cehennem inancı) -                      Ahiret inancı
Türk Töresi                                         -                      Ahlak anlayışı

Savaşçılık özelliği                                  -                      Cihad anlayışı

Şaman kültürü                                      -                      Tasavvuf

Dinsel hoşgörü                                     -                      Dinsel hoşgörü

Temizliğe önem verilmesi                       -                      Temizlik imandandır ilkesi

Din adamlarının ayrıcalıklı görülmemesi   -                      Ruhban sınıfının olmaması

Türklerin İslamiyet'e hizmetleri nelerdir?

Türklerin İslamiyeti kabul etmeleri İslam ve dünya tarihi açısından önemli sonuçlar doğurmuştur. Türklerin islamiyetle hizmetlerini şu şekilde sıralayabiliriz.

Koruyuculuk hizmeti görenler:

1. Gazneliler
2. Büyük Selçuklular
3. Eyyubiler
4. Anadolu Selçuklular
5. Osmanlılar

Türklerin İslamiyeti yaydığı alanlar:  

1. Hindistan
2. Afganistan
3. Pakistan
4. Bangladeş
5. Anadolu
6. Balkanlar

Türklerin İslam anlayışına eğitim alanında kazandırdığı

 Nizamiye medreseleri

İlk Türk İslam devletleri hangileridir?

 İlk Türk İslam Devletlerini şu şekilde sınıflayabiliriz:

1. Mısır ve Çevresinde Kurulanlar

1. Tolunoğulları 868 - 905
2. Akşitler 935 - 969
3. Eyyubiler 1174 - 1250
4. Memlükler 1250 - 1517

2. Maveraünnehir ve Çevresinde Kurulanlar

1. Karahanlılar 840 - 1212
2. Gazneliler 963 - 1187
3. Büyük Selçuklular 1040  1157
4. Harzemşahlar 1097 - 1231

1. Mısır'da kurulan Türk-İslam Devletleri

1. Tolunoğulları:  

Abbasiler döneminde Mısır valisi Tolunoğlu Ahmet tarafından 1868 de kurulmuştur.  

Mısır'da kurulan ilk Müslüman Türk devletidir.  

Devletin başkenti fustat olup halkın çoğunluğu Arap, yöneticileri ise Türk'tür.

Tolunoğlu Ahmet Mısırı  sosyal ve ekonomik yönden kalkındırdı.

Nil Nehri üzerinde bentler ve su kanalları yaparak tarımı geliştirdi ve halkın refah seviyesini yükseltti.

Bu dönemde Mısır mimaride altın çağını yaşamıştır. Bunlardan en önemlileri Kahire'deki Ulu Cami ve Tolunoğlu Ahmet Camii’dir.

Abbasiler mısırı ele geçirerek Tolunoğulları Devleti ne son vermişlerdir yıl 1905.

NOT: Tolunoğlu Ahmet kurmuş olduğu Maristan adını verdiği hastaneye ve eczane için 60 bin dinar ayırmıştı. Hastaneye esir, asker, zengin ve fakir herkes alınır. Hastalardan tedavi için herhangi bir ücret alınmazdı.

Bu durum Tulunoğlu devletinin sosyal devlet anlayışını benimsediğini gösterir.

2. Akşitler (Ihşidiler):  Mısır'da kurulmuş ikinci Türk devletidir.

Ebubekir Mehmet tarafından 935 yılında kurulmuştur.

İslamiyet'in kutsal şehirleri olan Mekke ve Medine'yi kendine bağlamış  , Fatımiler Mısırı işgal ederek bu devlete 969 da son verdiler.

NOT: Tolunoğulları ve Akşitler de yönetici kadro ve ordu Türklerden oluşmasına rağmen halkın Arap olması bu devletlerin kısa sürede yakınmalarında önemli rol oynamıştır.

3. Eyyubiler:  Musul atabeyi Nurettin Mahmud Zengi’nin komutanlarından olan Selahaddin Eyyubi tarafından Mısır'da kuruldu.

Hıttin Savaşı ile Filistin ve Kudüs'ün haçlılardan geri aldı.

Eyyubi ordusundaki Türk - Memlük askerlerinin komutanı Ayberg Eyyubi Devleti'ni 1250 yılında yıkılmıştır.

4. Memlükler: Aybek tarafından Mısır'da kurulmuştur.

Devlet yönetimi, Saray Teşkilatı, Ordu gibi alanlarda Türk gelenekleri devam ettirilmiştir. Moğolları 1260 yılında Ayn Calud Savaşı'nda ve 1277 yılından Elbistan'da yenerek Moğolların Batıya doğru yayılmalarını engellemişlerdir.

Suriye sahillerindeki son Haçlı kalıntılarına son vererek İslam dünyasını korudular.

Osmanlı Devleti  döneminde Anadolu'daki etkinliklerini arttırmak amacıyla Dulkadiroğulları Beyliği'nin kullanarak, Osmanlı Devleti'nin sınırlarını güvenliğini tehdit ettiler.

Memlüklerin siyasal varlığına Mısır Seferi sırasında Yavuz Sultan Selim son vermiştir yıl 1517.

DİKKAT: Memlükler de diğer Türk devletlerinde farklı olarak hanedanlık sistemi uygulanmamıştır. Her Emir’ül ümeraya tahta geçme hakkı tanınmıştır.

Bu durum memlüklerde sık sık hükümdar değişikliklerini ve farklı sülaleleri yönetimi ele geçirmesini zemin hazırlamıştır.

İslamiyet Öncesi Türk Devletlerinde Kültür ve Medeniyet Kpss Ders Notları Ayrıntılı

İslamiyet Öncesi Türk Devletlerinde Kültür ve Medeniyet 

DEVLET YÖNETİMİ

Türklerin tarihteki en büyük özelliklerin biri de teşkilatçı bir millet olmalarıdır.

 Bu özellik Türklerin yıkılan devletlerin yerine hemen yenisini kurmalarında kolaylık sağlamıştır.

İlk Türk devletlerinde bulunan siyasi teşkilatlanma senin en üst basamağında İl (devlet ) oluşturuldu.

Devletin başında bir Hakan bulunurdu.

Hükümdar

Türk devletlerinde egemenliğin ve siyasi iktidarın en başta gelen unsuru hükümdar idi.

Hükümdarın kullandığı unvanlar:

Kağan

Hakan

Han

Şenyü

Yabgu

Tan-hu
İlteber

İdikut

İlteriş

Hükümdarlık sembolleri :

Otağ ( Hakan çadırı)

Örgin (taht)

Tuğ (sancak)

Kös (davul)

Yay

Hükümdarın özellikleri:

Cesur ve kahraman olmak ( Alp)

Bilge olmak

Adil olmak

Erdemli olmak

Hükümdarın görevleri:

Orduya komuta etmek

Yöreyi uygulamak

Birlik ve adaleti sağlamak

Açları doyurmak

Çıplakları giydirmek

Devleti yönetme yetkisinin Tanrı tarafından verildiğine inanılırdı.
Bu yetkiye kut denirdi. Kut'un kan yoluyla hükümdarın tüm erkek çocuklarına geçtiğine inanılırdı. Karnında kut taşıyan kişiler ülke topraklarında eşit haklara sahipti.

Bu durum da ilk Türk devletlerinde taht kavgalarına neden olmuştur.

Hükümdar eşlerine katun (hatun) denirdi.
Hatun gerektiğinde vekil olarak devlet Başkanlığı yapar elçileri kabul eder ve devlet Meclisine katılabilirdi.
Bu durum ilk Türk devletlerinde kadının devlet yönetiminde söz sahibi olduğunu gösterir bir durumdur.

Veraset Sistemi

 Türk devletlerinin en zayıf yönü veraset yani tahta geçme konusunun belli bir kurala bağlanmamış olmasıydı.
Türk töresine göre ülke hanedan ailesinin ortak malı sayılıyordu.

Bu anlayış Türk Devletlerinde sık sık taht kavgalarının yaşanmasına ve dolayısıyla kurulan devletlerin kısa sürede yıkılmasına neden olmuştur.

Kurultay ve hükümet

ilk Türk devletlerinde devlet işlerinin görüşülüp karara bağlandığı meclis i Kurultay (toy ya da kengeş) denirdi.

Uyarı: Özellikle Hunlar ve Göktürkler zamanında Bahar mevsiminin başlangıcında düzenlenen şölenleri de toy adı verilmiştir.

Mecliste asker ve sivil tüm yöneticilerle boy beyleri ve tabi kavimlerin yöneticileri katılırdı.
Hakan meclisin doğal başkanıydı.
Siyasi örgütlenmenin en önemli kurumlarından biri de ayukı ( hükümet) idi.
Hükümetin başında aygucu (bugünkü başbakan yardımcısı) bulunuyordu.

İkili teşkilat

İlk Türk devletlerinde ülke sağ sol , doğu batı şeklinde ikiye ayrılarak yönetilmiştir.

Bu durum İlk Türk devletlerinin federal yönetim anlayışına sahip olduğunu gösterir.

Kağan doğuda oturur batıda ise Hanedan üyelerinden yabgular bulunur ve Doğu adına ülkenin Batı topraklarını yönetmekle görevlendirilirdi.

NOT: İlk Türk devletlerinde hükümdar çocukları olan Tiginler devlet yönetimi konusunda deneyim kazanmaları için ülkenin çeşitli yerlerinde şat ünvanıyla yönetici olarak gönderilirdi.
Bu uygulama daha sonra kurulan Türk devletlerinin de etkilemiştir Örneğin Selçuklularda görülen Atabeylik uygulaması Osmanlılarda görülen lalalık uygulaması buna benzer uygulamalardır.

İslamiyetten Önce Türklerde Kültür ve Uygarlık 2