17.Yüzyıl Islahatları Osmanlı İmparatorluğu Dağılma Dönemi Kpss Hazırlık

 17. YÜZYIL ISLAHATLARI

Kuyucu Murat Paşa:  

•  I. Ahmet dönemi sadrazamı olan Murat Paşa'nın yaptığı en önemli iş Celali isyanlarının baskı ve şiddet kullanarak bastırmasıdır.

   Tarih Kpss Hazırlık Notları
  II. Osman (Genç Osman):     

• Padişah yetkisini ve otoritesinin arttırmaya amaçladığı Şeyhülislam ve ilmiye sınıfının yetkilerini sınırlandırdı.
• İlk kez Saray dışında evlenerek değişik bir yol izledi.
• Başkenti İstanbul'dan Anadolu'ya taşımayı düşündü.
• Yeniçeri Ocağı'nı kaldırmayı düşündü.

IV.Murat:

• Yeniçerileri disiplin altına aldı
• Şiddete dayanan kuvvetli bir disiplin kullanarak Sipahi zorbaları ortadan kaldırdı.
• İstanbul'da ve eyaletlerde huzur ve güvenliği sağladı.
• Meyhaneleri kapatıp tütün ve içkiyi yasakladı.
• Gece sokağa çıkmayı yasakladı.
• Tımar sayımı yaptırıp tımarları yeniden hak eden kişilere .
• Devlet adamlarından neler yapılması gerektiğini bildiren raporlar hazırlanmasını istedi.

Dikkat: Bu raporların en önemlileri Koçi Bey ve Katip Çelebi tarafından hazırlanarak dönemin padişahı nasıl olmuştur.

Tarhuncu Ahmet Paşa:

• IV. Murat döneminin sadrazamıdır.
• İlk defa resmi devlet bütçesini hazırladı.
• Saray masraflarını kıstı ,gümrük ,mutfak ve Tersane giderlerini denetleyerek yolsuzlukları ve yersiz harcamaları öldürmeye çalıştı.
• Divan üyelerinden ve diğer yöneticilerden hazineye para sağladı.

Köprülü Mehmet Paşa:

• Ulema arasındaki dini çatışmalara son verdi.
• Yönetim konusunda ihtimalleri görülen devlet adamlarını cezalandırdı.
• Devletten haksız alınan paraları keserek hazineye koydu.

Köprülü Fazıl Ahmet Paşa:

• Bütçe açığını gidermeye çalıştı.                       Tarih Kpss Hazırlık Notları
• Özellikle Topçu sınıfını düzene soktu.

Köprülü Fazıl Mustafa Paşa:

• Önemli görevlere, eskiden olduğu gibi dürüst ve yetenekli kişileri getirdi.
• Baruthane-i amire iyi kurdu.
• Ordu’da eğitimine önem verdi.
• Halka ağır gelir vergilerini kaldırdı.

Amcazade Hüseyin Paşa:

• Askeri kurumlarda düzenlemeler yaptı               
     Tarih Kpss Hazırlık Notları

Osmanlı İmparatorluğu Dağılma Dönemi Olay , Gelişme ve Antlaşmalar

 DAĞILMA DÖNEMİ 1792 - 1922

Genel politika:

İç siyaset: Birçok alanda devlet dağılmaktan Kurtarmak amacıyla batılı ıslahatlara devam edildi.

Dış siyaset: Mevcut toprakların korunması amacıyla denge siyaseti izlendi.

Bilgilendirme: xıx. yüzyılda Osmanlı Devleti'nin ülkeler arası rekabet den yararlanarak toprak bütünlüğünü sürdürme temelinde yürüttüğü siyaseti denge siyaseti denir.

Dağılma döneminde Osmanlı Devleti'nin kaybettiği topraklar:

1829 Edirne Antlaşması - Yunanistan

1830 Fransız işgali - Cezayir

1878 Berlin Anlaşması – Sırbistan, Karadağ ,Romanya

1878 İngiliz ilhakı – Kıbrıs( İngiltere üst olarak verildi)

1881 Fransız işgali - Tunus

1882 İngiliz işgali - Mısır

1908 İkinci Meşrutiyet kargaşası - Bulgaristan

1908 Avusturya ilhakı - Bosna Hersek

1911 Uşi Anlaşması  - Trablusgarp

1912 - 1913 Balkan savaşları - Batı Trakya ,Makedonya , Ege Adaları

 Girit , Arnavutluk

1918 I. Dünya Savaşı - Arap Yarımadası, Suriye ,Filistin ,Irak

DİKKAT:  Osmanlı devletinin dağılma döneminde hızla toprak kaybetmesinde Fransız İhtilali'nin ve sanayi inkılabının sonuçları etkili olmuştur.
Fransız İhtilali ile yaygınlaşan milliyetçilik fikri Osmanlı Devleti'nin Balkanlarda Toprak kaybetmesine neden olurken devletlerarası Sömürgecilik yarışından neden olan Sanayi İnkılabı imparatorluğun Kuzey Afrika ile olan irtibatını sona ermesinde etkili olmuştur.

Osmanlı Devleti'nde milliyetçilik hareketleri ve azınlık isyanları:

1812 Bükreş Antlaşması: Sırbistan'ın ayrıcalık kazanması

1829 Edirne Anlaşması: Sırbistan'ın özerklik kazanması ,Yunanistan'ın bağımsızlık kazanması

1878 Berlin Anlaşması: Sırbistan, Karadağ ve Romanya'nın bağımsızlık kazanması

II. Meşrutiyet ve 31 Mart Olayı Bulgaristan'ın bağımsızlığını kazanması

I. Balkan Savaşı Arnavutluk'un bağımsızlığını kazanması

DİKKAT: Osmanlı Devleti'nde ulusçuluk fikrinin etkisiyle ilk ayaklanan topluluk şartlardır. İlk ayrıcalık kazanan topluluk Sırplardır.

İlk bağımsızlık kazanan topluluk yunanlılardır.    Kpss Hazırlık Ders Notları

Balkanlar'ın kayıp edilme kronolojisi:

 829 Edirne anlaşması -Yunanlılar

1878 Berlin Anlaşması - Sırplar

1878 Berlin Anlaşması - Karadağlılar

1878 Berlin Anlaşması - Romenler

1908 II.Meşrutiyet kargaşası - Bulgarlar

1913 Balkan Savaşları - Arnavutlar

Mısır sorunu Kavalalı Mehmet Ali Paşa isyanı

Nedenleri:

1.Yunan isyanının bastırılması karşılığında Kavalalı ya söz verilen yerlerin Mora ve girip valiliklerinin verilmemesi.

2.Yunan İsyanı'nın bastırılmasında II. Murat'a yardım eden Mısır valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa'nın mora'nın elden çıkması üzerine II. Murat'tan Suriye valiliğin istemesi, ancak buranın kendisini verilmemesi.

 3. Mehmet Ali Paşa'nın Navarin olayından sonra padişahtan izin almadan donanmasının geri çekmesi.

4. 1828 - 1829 Osmanlı Rus Savaşı sırasında yardım istenildiği halde Mehmet Ali Paşa'nın
yardım göndermemesi.

İsyanın gelişimi:

1. Mehmet Ali paşa kendisine verilmeyen Suriye'ye oğlu İbrahim Paşa komutasındaki Mısır ordusuyla zorla aldı.  

2. İbrahim Paşa üzerine gönderilen Osmanlı birliklerinin yenerek Konya'ya kadar ilerledi.

3. İbrahim Paşa'nın Konya'dan sonra Adana Urfa ve Maraş taraflarını daralması ve Öncü kuvvetlerin Bursa'ya kadar ilerlemesi karşısında padişah yabancı devletlerden yardım istedi.

4. İngiltere ve Fransa bu işte kayıtsız kaldı.

5. II.Mahmut son çare olarak Rusya'dan yardım istedi.

6. I. Rus donanması İstanbul boğazını geçerek Büyük dere önlerinin demir attı.

7. Osmanlı Rus yakınlaşması İngiltere ile Fransa'yı telaşlandırdı.

8. İngiltere ve Fransa arasında Kütahya Anlaşması imzalandı.

Bilgilendirme: Mısır sorununa Rusya İngiltere ve Fransa'nın karışması Osmanlı'ya ait bir iç sorunun Avrupa sorunu haline geldiğinin göstergesidir.

Kütahya Anlaşması 1833

Bu anlaşma ile Mısır ve Girit valiliklerine ek olarak Suriye Valiliği de Mehmet Ali Paşa yer verildi.

Cidde Valiliğine ek olarak Adana Valiliği de Kavala'nın  oğlu İbrahim Paşaya verildi.

DİKKAT: Kütahya Anlaşması ile Mısır sorunu bir Avrupa sorunu haline gelmeye başlamıştır.

Hünkar İskelesi Antlaşması 1833

II.Mahmut İngiltere ve Fransa'ya güvenmediğinden Mehmet Ali Paşa'nın yeni bir saldırı olasılığına karşı Rusya ile bir ittifak Anlaşması imzaladı.

Bu anlaşma ile Rusya Boğazlar Üzerinde büyük avantaj sağladı.

Rusya Karadeniz'deki güvenliğini arttırdı.

Boğazlar sorunu ortaya çıktı.                                       Kpss Hazırlık

DİKKAT: Hünkar İskelesi Antlaşması Osmanlı Devleti'nin boğazlar üzerindeki egemenlik haklarının tek başına kullandığı son anlaşmadır.

DİKKAT: Boğazlar sorunu süreci:

Başlangıcı 1833 Hünkar İskelesi Antlaşması.

Uluslararası bir statü kazanması 1841 Londra Boğazlar Sözleşmesi

Kesin çözümü 1836 Montrö Boğazlar Sözleşmesi

 Kpss Hazırlık

Anadolu Türk Tarihi İlk Türk Beylikleri, Selçuklular ve II. Beylikler Dönemi

TÜRKİYE TARİHİ

Türkiye Tarihi şu aşamalardan oluşur

1- İlk Türk beylikleri

2 -Türkiye Selçuklu Devleti

3- İkinci Türk Beylikleri

4- Osmanlı Devleti

5- Türkiye Cumhuriyeti

Anadolu'ya yapılan ilk Türk akınları şunlardır:

1- İslamiyetten önce keşif amaçlı yapılan akınlar

İskitlerin akınları

Hun akınları (Kavimler Göçü öncesi)

Sibirlerin akınları

 İslamiyeti kabul ettikten sonra Türklerin Anadolu'ya yapmış oldukları yerleşme amaçlı akınlar

Çağrı Bey'in keşif akınları 1016 - 1021

Pasinler Savaşı 1048

Tuğrul Bey'in Doğu Anadolu Bağdat seferi 1055

Alparslan'ın Kafkas - Doğu Anadolu seferi 1064

Malazgirt Savaşı 1071

İLK TÜRK BEYLİKLERİ

Saltuklular : Erzurum ve çevresinde kurulmuştur.  

Anadolu'da ilk Türk devletidir 1072 de kuruldu.

Haçlılara ve gürcülere karşı savaşmışlardır.

Saltuklulardan günümüze kalan mimari eserler şu şekildedir.

Kale Camii

Tepsi minare

Ulu Camii

Üç Kümbetler

Mama Hatun Türbesi

Mengücekliler : Erzincan ,Kemah ,Divriği, Şebinkarahisar çevresinde kurulmuştur.

Gürcüler ve Rumlara karşı savaşmışlardır.

Divriğide darüşşifa ile birlikte külliye olarak yaptırılan Ulu Camii Dönemin en önemli eseridir.

Danişmentliler:  Sivas ,Tokat ,Niksar, Amasya ,Kayseri çevresinde kurulmuştur.

Haçlılara karşı mücadele etmişlerdir.

 Anadolu'nun ilk medresesi bu dönemde inşa ettirilmiştir.( Yağıbasan Medresesi )

Dönemin önemli Destanı Danişmendname’dir.

 Kayseri Ulu Cami ve Emir Gazi Kümbeti dönemin önemli eserlerindendir.

Çaka Beyliği : İzmir ve çevresinde kurulmuştur .

İlk Türk denizci Beyliği’dir.

Artuklular:  Hasankeyf , Diyarbakır, Harput, Mardin, Batman çevresinde kurulmuş.

Bu döneme ait önemli eserler şunlardır:

Malabadi Köprüsü

Hatuniye Medresesi

Ulu Cami

Muzafferiye  Medresesi

Semanin  Medresesi

Şehidiye Medresesi

Hüsamiye Medresesi

İlk Türk Beyliklerinin Genel Özellikleri:

 Malazgirt savaşından sonra kuruldular.

 Anadolu'da Türkiye tarihinin başlatıcısı oldular.

 Anadolu'yu Haçlı Ermeni ve Gürcü saldırılarına karşı kurudular.

 Anadolu Selçuklu Devleti tarafından yıkıldılar.

Bilgilendirme:  Anadolu'nun Türkleşmesinde etkili olan savaşların şu şekilde sıralayabiliriz

• Pasinler Savaşı 1048 Büyük Selçuklularla  Bizanslılar arasında yapıldı. ilk Selçuklu Bizans savaşıdır.

• Malazgirt Savaşı 1071 de yapıldı. Büyük Selçuklularla  Bizans arasında yapıldı.  Anadolu'da Türkleşme sürecini başlatmıştır.

• Miryokefalon savaşı  1176 da yapıldı. Türkiye Selçukluları ile Bizans arasında yapıldı. Anadolu'nun kesin Türk yurdu olduğunu kabul edilmiştir.

• Kösedağ Savaşı 1243 Türkiye Selçukluları ile Moğollar arasında yapıldı.Doğu'dan Anadoluya Türkmen göçü hızlanmış.  Anadolu'da Türk nüfusu artmıştır.

Türkiye Selçukluları (Anadolu Selçuklu Devleti ) 1077- 1308 

1- Kuruluş dönemi:  Kutalmışoğlu Süleyman Şah tarafından 1077 İznik'te kuruldu.

Haçlı seferlerine karşı mücadele edildi.

Devlet Merkezi Konya'ya taşındı.

2- Yükselme dönemi:  Miryokefalon savaşı kazanıldı.

• Antalya fethedildi
• Sinop fethedildi
• Moğol tehlikesine karşı sınır önlemleri alındı.
• Alanya fethedildi
• Kırım'ın suğdak Limanı alındı.
• Harzemşahlar Yassı Çimen savaşında yenilgiye uğratıldı. 1243

3- Yıkılış dönemi : Baba İshak (Babailer) İsyanı'nın uzun süre alması bu saldırılarla zemin hazırladı. Kösedağ Savaşı kaybedil( 1243)

Böylece ; Selçuklu Devleti yıkılma sürecine girdi.

Anadolu Moğol istilasına uğradı.

Anadolu Türk siyasi birliği bozuldu

İkinci Türk beylikleri dönemi ortaya çıkmış oldu.

Bilgilendirme: 

• Türkiye Selçukluları zamanında ticareti geliştirmek amacıyla şunları yapmışlardır: Anadolu'nun birçok yerinde Kervansaray inşa edildi
• Zarara uğrayan tüccarların zararı devlet tarafından karşılandı.( Yani bu da sigortacılığın başlamış olduğunu gösterir)
• Önemli Liman kentleri fethedildi . (Antalya, Alanya ,Sinop, suğdak)
• Ahi teşkilatları desteklerini

İkinci Türk Beylikleri Dönemi :

Candaroğulları ( isfendiyaroğulları ) : Kastamonu , Sinop çevresinde kuruldu. Denizcilikle uğraşmışlardır.

 Karesioğulları:  Balıkesir Çanakkale çevresinde kuruldu. Denizcilikle uğraşmışlardır.  Osmanlı'ya katılan ilk beyliktir.

Aydınoğulları:  İzmir ,Aydın, Denizli çevresinde kuruldu. Denizcilikle uğraşmışlardır. En ünlü denizcileri Umur bey’ dir.

Eşrefoğulları:  Beyşehir'de kurulmuştur. İlhanlılar tarafından yıkılmıştır.

Germiyanoğulları:  Kütahya ,Tavşanlı ,Simav ,Emet de kurulmuştur. Topraklarının bir kısmı önce çeyiz yoluyla kalan kısmı ise Vasiyet yoluyla Osmanlı'ya katılmıştır.

Eretna Beyliği:  Sivas,  Kayseri'de kurulmuştur : Kadı Burhaneddin tarafından yıkılmıştır.

Karamanoğulları : Konya ,Karaman'da kurulmuştur. Osmanlı en çok uğraştıran Beyliktir. Kendisini Anadolu Selçuklu Devleti'nin devamı olarak görmüştür.  Türkçeyi Anadolu'da resmi dil olarak ilan etmiştir.

Osmanoğulları:  Söğüt  ,Domaniç’te kurulmuştur.

Saruhanoğulları:  Manisa da kurulmuştur.  Denizcilikle uğraşmışlardır.

Menteşeoğulları:  Muğla, Milas'ta kurulmuştur.  Denizcilikle uğraşmışlardır.

Ramazanoğulları: Adana ve çevresinde kurulmuştur.

Dulkadiroğulları: Maraş ,Elbistan'da kurulmuştur.  Osmanlı'ya katılan son Beylik’tir . 1515 Turnadağ Savaşı ile katılmıştır.

Hamitoğulları: Isparta ve Burdur da kurulmuştur. Toprakları para karşılığında Osmanlı Devleti'ne katılmıştır.

İkinci Türk beyliklerinin genel özellikleri:

 Kösedağ Savaşı'ndan sonra kuruldular.

 Anadolu'nun Türkleşmesine katkıda bulundular.

 Osmanlı Devleti tarafından yıkıldılar.

 Ankara Savaşı'ndan sonra tekrar ortaya çıktılar.