20.Yüzyılda Osmanlıda Gelişen Olaylar Trablusgarp Savaşı ve Sonuçları , Uşi Antlaşması

20. YÜZYIL BAŞLARINDA GELİŞEN OLAYLAR

Osmanlı İmparatorluğu'nda dağılmayı önleme çabaları olarak ortaya çıkan fikir akımları

Fikir akımı     Savunucuları                  Savunduğu fikir     Etkili olduğu dönem

Osmanlıcılık:  Genç Osmanlılar               Eşitlik                  I. Meşrutiyet Dönemi

                          (Jön Türkler)

En önemli özelliği Tanzimat dönemiyle başlamış 93 Harbi ile zayıflamış Balkan Savaşı ile tamamen silinmiştir.

İslamcılık: II.Abdülhamid Mehmet Akif  ,amaç Müslüman birlikteliği sağlamak, etkili olduğu dönem, İstibdat dönemi , Birinci Dünya Savaşı'nda Arapların Osmanlı halifesinin Cihad çağrısına uyumaması ile başarısızlığı uğramıştır.

Türkçülük: İttihat ve terakkiciler ile Ziya Paşa savunmuştur savunduğu fikir Türk birliğidir. İkinci Meşrutiyet Döneminde etkili olmuştur. Kurtuluş Savaşı'nın kazanılmasında etkili olmuş ve zamanla Atatürk milliyetçiliğine dönüşmüştür.

Batıcılık: Savunucusu Tevfik Fikret Avrupa değerlerine sahip çıkmayı amaçlamıştır. Lale Devri ve tanzimat döneminde etkili olmuştur türkçülerin Turan idealine karşı İrfan idealini gerçekleştirmişlerdir..

Adem'i merkeziyetçilik: Savunan Prens Sabahattin’dir. Savunduğu fikir federalcilik bir en önemli özelliği İkinci Meşrutiyet Döneminde ayrılıkçı ayaklanmaların hızlanmasında etkili olmuştur.

Yirminci yüzyılda meydana gelen savaşlar

Hatırlatalım: Yirminci yüzyılda yaşanan savaşlar da iki önemli neden etkili olmuştur.

Bunlar:

1. Fransız İhtilali ile ortaya çıkan milliyetçilik hareketleri

2. sanayi inkılabının sonucu olarak ortaya çıkan Sömürgecilik yarışıdır. Örneğin Trablusgarp Savaşı'nın çıkmasında Sömürgecilik hareketleri etkili olurken Balkan savaşlarında milliyetçilik sorunu etkili olmuştur.

Trablusgarp Savaşı (1911 – 1912)

Savaşı'nın nedenleri:

• İtalya'nın Siyasi birliğini geç kurması
• İtalya'nın hammadde ve pazar payına aramaya girişmesi
• İtalya'nın habeşistan'ı başarısızlığını telafi etmek istemesi
• Trablusgarp'ın coğrafi açıdan İtalya'ya yakın olması

Trablusgarp'ın sonuçları:

•  İtalya ile Uşi Anlaşması imzalandı
• Trablusgarp ve Bingazi kaybedildi
• Osmanlı Devleti'nin Kuzey Afrika egemenliği sona erdi
• Osmanlı Devleti'nin 12 Ada ve Rodos egemenliği fiilen sona ermiştir.

• İtalya İngiltere Fransa ve Rusya'nın da onayını aldıktan sonra 28 Eylül 1911 de Osmanlı Devleti'nden Trablusgarp'ın boşaltılmasını ve kendisine teslim edilmesini istedi. Bu hukuk dışı isteği Osmanlı Devleti tarafından reddedilince, İtalya Osmanlı Devleti'ne savaş ilan etti.

Dikkat: Osmanlı Devleti İngilizlerin Mısır'ı işgal altında tutması ve Trablusgarp sahillerinin İtalyan kontrolünden olması nedeniyle bölgeye ne karadan nede denizden gerekli yardımında bulunamamıştır.

• Mustafa Kemal ve Enver Paşa'nın önderliğinde yerel hareket desteklenmiş ve Derne, tobruk ile Bingazi cephelerinde önemli başarılar elde edilmiştir.

Dikkat: Mustafa Kemal emperyalizme karşı ilk askeri başarısını Trablusgarp Savaşı'nda Derne ve tobruk cephelerinde kazanmıştır.

• Trablusgarp Savaşı'nın subaylarını Balkan Savaşı nedeniyle geri çağıran Osmanlı Devleti İtalyanlarla Barış imzalamak zorunda kalmıştır.

 Uşi Antlaşması 15 Ekim 1912

•  Bu antlaşmaya göre ;Trablusgarp ve Bingazi İtalya'ya bırakıldı. 

Düşünelim: Böylece Osmanlı Devleti'nin Kuzey Afrika egemenliği sona ermiştir 12 Ada Balkan Savaşları sonuçlanana kadar geçici olarak İtalya'ya bırakıldı.

Dikkat bu madde Balkan savaşlarında Yunanistan'a karşı alınan bir ömre niteliği taşır. 12 Ada daha sonra Lozan Antlaşması'yla İtalya'ya devredilecek İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra Yunanistan'a bırakılacaktır.

• Müslüman olan Trablusgarp halkı dini bakımdan Osmanlı halifesi ne bağlı kalacaktır.

Düşünelim: Bu durum Osmanlı Devleti'nin Halifeliğin siyasi gücün den yararlanarak bölge halkı ile olan kültürel Bağlarını devam ettirmek istediğini gösterir.

Unutmayalım: Osmanlı Devleti 18 yüzyılda Küçük Kaynarca Antlaşması'ndan Kırım halkı için yirminci yüzyılda Uşi Anlaşması'nda Trablusgarp halkı için Halifeliğin siyasi gücünden yararlanmaya çalışmıştır.

• İtalya diğer devletlerin onaylaması halinde kapitülasyonların kaldırılmasına karşı çıkmayacaktı.
• Osmanlı dış borçlarının trablusgarp'ın payına düşecek kısmı italyanlarca ödenecektir.

Bilgilendirelim: Osmanlı Devleti'nin Kuzey Afrika'yı kaybetmek kronolojisi:
1830 Cezayir
1847 Fas
1881 Tunus
1882 Mısır
1912 Trablusgarp

Türkiye'deki Göller , Oluşumları ve Genel Özellikleri Nelerdir ?

TÜRKİYE’NİN GÖLLERİ

Karalar üzerinde çukur alanlarda biriken su kütlelerine göl denir.

 Türkiye'deki göllerin genel özellikleri: Ülkemiz yüzölçümünün yüzde 1.5 ini Göller oluşturur. Yükseltileri batıdan doğuya doğru artar su seviyeleri mevsimlere göre değişir. Kimyasal yapılarına ,iklim, beslenme kaynakları ve çanak yapıları etkiler.
Dışarıya akıntısı olan yani ikide yeni  olan göllerimizin suları tatlıiken. (Eğridir, Beyşehir) gölleri dışarıya akıntısı olmayan suları acı veya sodalıdır. (Burdur , Acıgöl)

Büyük göllerimiz iklim üzerinde etkiye sahiptirler.

Göllerimiz: Sulamada, içme suyu elde etmede, enerji üretiminde Çıldır ,Tortum, kovada, Hazar. Balık üretiminde su sporlarında ve ulaşımda (Van) yararlanılır. En büyük gölümüz Van alanın yeri içinde en çok değişen gölümüz. Tuz Gölü en fazla değişim görülen göldür. En fazla gölün olduğu bölge Akdeniz'dir.

Doğal gölün olmadığı tek bölge buharlaşma etkisi ile Güneydoğu Anadoludur.

Yer şekilleri nedeniyle Karadeniz Bölgesi Göl oluşumuna en az uygun olan bölgedir. 

kpss hazırlık, göller ve özellikleri, coğrafya kpss hazırlık

Ülkemizdeki Göller oluşumlarına göre doğal ve yapay (yani Baraj gölleri) olmak üzere ikiye ayrılır.
1. Doğal Göller

Anakara üzerinde birçok nedene bağlı olarak oluşan göllerdir.
a.Yerlikaya ( anakaya) Gölleri.
1. Tektonik göller: Herhangi bir yer kabuğu hareketi ile oluşan çukurluğun suyla dolması ile oluşur genelde bir fay hattını takip ederler ülkemizdeki göllerin büyük bir kısmı bu grupta yer alır.
Manyas

Ulubat

Sapanca

Hazar

İznik

Burdur

Eber

Tuz gölleri bu tür göllerdendir

Baş harflerini alırsak musibet ortaya çıkar.

 Akşehir, Seyfe, ılgın ( çavuşcu ),Tuzla, sultan sazlığı, Acıgöl tektonik oluşumlu göllerdir.

2. karstik göller: Karstik, erime çukurlarında oluşan göllerdir en fazla Akdeniz'e İç Anadolu Bölgesinde oluşan göl türleridir. Avlan ,Kestel/ kovada suğla , elmalı, salda gölleri karstik oluşumlu göllerdir.

Baş harflerini alırsak Akses şifresi ortaya çıkar.

3. Buzul (sirk) gölleri: Buzul aşındırması ile oluşan çanaklarda biriken suların oluşturduğu göllerdir. En fazla Doğu Anadolu bölgesinde (yüksek olduğu için) bulunurlar. Buzul, ikiyaka, Ağrı, Süphan ,Kaçkar, Erciyes, Uludağ , Munzur , Bingöl ,Giresun, Bolkar ve aladağlar'ın yüksek kısımlarında yer alırlar.

4. Volkanik göller: Volkanik patlama sonucu oluşan Krater, kaldera ve Maar çukurlarında biriken suların oluşturduğu göllerdir. Doğu Anadolu'daki Nemrut ile İç Anadolu'daki Meke tuzlası ve Acıgöl volkanik oluşumlu göllerdir.

B. SET GÖLLERİ: Çukurların ya da Vadi önlerinin çeşitli yollarla kapanmasıyla oluşan göllerdir. Kapanma nedenine göre isimler alırlar.

1.Volkan (lav) set gölleri:  Yanardağlardan çıkan lafların çukurluğun ya da akarsuyun önünü kapatmasıyla meydana gelir tamamı Doğu Anadolu Bölgesi'nde yer alır Doğu Anadolu Bölgesi'ndeki balık Çıldır nazik Haçlı ve Erçek gölleri Volkan seti gölleridir.

kpss hazırlık, göller ve özellikleri, coğrafya kpss hazırlık

2. Alüvyal set gölleri: Akarsuların getirdiği alüvyonların yatakta birikmesi ile oluşan göller İç Anadolu'daki Eymir ve Mogan , Ege'deki Bafa yani çamiçi ve Marmara, Karadeniz'deki Uzungöl bu grupta yer alan göllerdir.

3. Heyelan set gölleri: Akarsu önünün heyelan sonucu kapanmasıyla meydana gelen göllerdir. Daha çok Karadeniz Bölgesi'nde yer alırlar. Karadeniz Bölgesi'ndeki Tortum (Erzurum) , Sera (Trabzon), zinav (Tokat), Abant ve Yedigöller (Bolu) bu şekilde meydana gelmiş olan göllerimizdir.

4. Kıyı set gölleri (lagün Göller) : Kıyılarında bir koy önünün dalgaların biriktirdiği kumlar tarafından kapatılması ile oluşur.  Büyükçekmece, Küçükçekmece ve Durusu yani Terkos gölleri bu şekilde meydana gelen göllerdir.

C. KARMA GÖLLER: Oluşumlarında birden fazla faktörün etkili olduğu göllerdir. Van tektonik ve lav gölü seti, Beyşehir ve Eğridir tektonik ve karstik karma yapılı göllerde indir.

Yapay (Yani Baraj) gölleri akarsuları üzerinde setler kurularak oluşturulan göllerdir. içme ve sulama suyu sağlamak , enerji üretmek , taşkınları önlemek amacıyla oluşturulan göllerdir.

Arazinin engebeli oluşu , eğim fazlalığı akarsularımızın derin vadiler içinde akması nedeniyle ülkemizde akarsular ve baraj yapımına oldukça uygundur.

 Düşünelim: Türkiye'de baraj yapımına en uygun olan bölge Doğu Anadolu için en az uygun olan bölgemiz topraklarının düz olması yüzünden Marmara bölgesidir.

 kpss hazırlık, göller ve özellikleri, coğrafya kpss hazırlık

Türkiyede Başlıca Akarsuları ve Kapalı Havzalar hangileridir , Kpss/Ygs hazırlık

BAŞLICA AKARSU HAVZALARIMIZ

Akarsu havzalarımız, bir akarsuyun kollarıyla birlikte sularını topladığı ve boşalttığı alana akarsuyu 

havzası denmektedir. Akarsu topladığı suları denize ulaştırabiliyor ise açık Havza göle dökülür, 

buharlaşıp kaybolur ya da yer altına sızar yok olursa kapalı havuz adını alır. Akarsu havzalarının açık 

yada kapalı olması bulunduğu bölgenin iklim yer şekilleri arazisinin jeolojik yapısına bağlıdır. 

Ülkemizdeki akarsuların çoğu denize döküldüğü için açık havzalıdırlar.

Başlıca kapalı havzalarımız:

İç Anadolu kapalı havzaları: Etrafının dağlarla çevrili olması, yarı kurak iklim koşullarının yaşanması, 

yazılarının sıcak geçmesi ve buharlaşmanın oldukça fazla olması sebebiyle İç Anadolu Bölgesi'nde Tuz 

Gölü, Afyon Akçay ve Konya kapalı havzaları meydana gelmiştir.

Göller Yöresi kapalı havzası:

Kalkerli yapıya sahip olması ve tektonik hareketlerle oluşan yer şekilleri etkisiyle yörede Burdur'da 

Acıgöl kapalı havzaları meydana gelmiştir.

Van Gölü kapalı havzası:

Gölün etrafının dağlarla çevrili olması nedeniyle kapalı havza alanı meydana gelmiştir Hazar Gölü kapalı 

havzası Doğu Anadolu bölgesinde kaynağını alan Aras ve kura nehirleri Hazar Gölü'ne dökülerek kapalı 

havza meydana getirirler.

Osmanlı Devletinde Toplum Yapısı ve Ekonomi Sistemi

OSMANLI TOPLUM YAPISI

Osmanlı Devleti'nde toplum iki ana grup altında toplanmıştır.

 Bunlardan birincisi askeri adı altında toplanan ve görevleri icabı vergiden muaf bulunan kısımdır.

 İkincisi ise reaya denen Şehirliler, köylüler ve Göçebe aşiretlerin meydana getirdiği vergi mükellefi olan bu gruptur.

DİKKAT: Osmanlı toplumu Avrupa'dan farklı olarak sınıflar arasında aşılmaz duvarlarla birbirinden ayrılmamıştır. Padişah beratı ile askeri zümreden bir kişi veya yaya geçebilirken reayadan bir kimse ise askeri sınıfa geçer bilmekteydi.

Yöneten sınıf : Seyfiye, kalemiye, ilmiye

Seyfiye: Yönetim ve askerlik işlerine bakarlar; Bunlar Veziriazam, vezirle,r Beylerbeyi , sancakbeyi, Tımarlı sipahileri ,Deniz askerleri.

Kalemiye: Bunlar yazışma ve malı işlere bakarlar:Bunlar; nişancı, reisülküttap, defterdarlar.

İlmiye: Din, hukuk ve eğitim işlerine bakarlar. Bunlar Şeyhülislam, Kazasker, kadılar, müderrisler, Cami görevlileri.

Yönetilenler: Yerleşim durumuna göre Osmanlı toplumu Şehirliler, köylüler ve göçebeler.

Millet sistemine göre Osmanlı toplumu Müslümanlar, Hristiyan ortadokslar, Hristiyan Katolikler, Museviler, Ermeniler, Süryaniler ve Nasturiler.

OSMANLI DEVLETİNDE EKONOMİ

 Maliye teşkilatının başı defterdardır. Devlet Hazinesi Hazine-i Amiri denirdi.

Şeri ve örfi vergiler devlet hazinesinin en önemli gelir kaynaklarıdır.

Şeri vergiler:

Öşür: Müslümanlardan alınan ürün vergisidir. 1/10

Haraç: Gayrimüslimlerden alınan ürün vergisidir. 1/5

Cizye: Gayrimüslimlerin askerlik yapmamaları karşılığında ödedikleri vergiler.

Örfi vergiler:

Resmi çift: Müslümanlardan alınan arazi vergisidir.

İspenç: Gayrimüslimlerden alınan arazi vergisidir.

Ağnam: Küçükbaş hayvancılıkla uğraşanlardan alınan otlak vergisidir.

Avarız: Olağanüstü durumlarda alınan vergidir.
Derbent resmi: Yol ve köprü geçişlerinden alınan vergidir.

Hatırlatalım: Osmanlı Devleti'nde şeri ve örfi vergilerin dışında çiftbozan uygulaması da görülmüştür.

Düşünelim: Bu uygulama ile toprakların boş bırakılmasını önüne geçilecek üretimde süreklilik kısa olanlar istemiştir.

Osmanlı Devleti'nin belli başlı gelir kaynakları ve temel giderleri:

Gelirler:  Vergiler,  maden, Tuzla ve orman gelirleri, savaşlarda edile elde edilen ganimetlerin Beşte biri ,bağlı Beylik ve devletlerden alınan vergiler, kazanılan Savaş tazminatları, gönderilen hediyeler.

Giderler: Savaş masrafları dağıtılan ulufe, cülus, bahşişler, bayındırlık hizmetleri, ödenen Savaş tazminatları, devlet görevlilerine ödenen maaşlar, saray harcamaları, gönderilen hediyeler.

Bilgilendirelim: Lonca sistemi Ahilik Teşkilatı Türkiye Selçuklu Devleti'nde esnaf Teşkilatı olan Ahilik Osmanlı Devleti'nde Lonca teşkilatı adıyla devam ettirildi. Bu teşkilat esnaf zanaatkar ve çalışanları ile çatı altında toplanmıştır. Ahilik Kurumu bu özellikleri nedeniyle Sanat Okulu düzeyindeydi.
Lonca teşkilatına alınanlar teşkilatın eğitim öğretim kurallarına uyarak çıraklıktan, kalfalığa kalfalıktan ,ustalara kadar yükselebilirler. Ustalık belgesi almaya icazet denirdi. İcazet alanlara işyeri açma izni verilirdi.

Lonca teşkilatının görevleri : Üyelerine meslek eğitimi vermek.

Üretilen malların fiyat ve kalitesini kontrol etmek.

İşyeri açma ruhsatı vermek.

Üyeleri arasında dayanışma sağlamak.

Üretici ve tüketici haklarını korumak.